Để đánh đòn quyết định tiêu diệt đội quân xâm lược ngoại bang và đám bại binh của
Nguyễn Phúc Ánh, đầu năm Ất Tỵ (1785), Nguyễn Huệ nắm quyền thống lĩnh quân đội Tây
Sơn mở cuộc phản công chiến lược tiêu diệt quân xâm lược Xiêm. Với tài thao lược hơn
người, Nguyễn Huệ cùng bộ tướng thuộc quyền đã bày binh bố trận ở Rạch Gầm - Xoài Mút,
và chỉ 1 ngày đã đánh tan hoàn toàn đạo quân xâm lược, giành lại chủ quyền đất Gia Định.
Nhưng, Nguyễn Phúc Ánh lại một lần nữa thoát chết, sang sống lưu vong tại đất Xiêm.
Như vậy, chiến thắng quân xâm lược Xiêm đã đưa "phong trào Tây Sơn phát triển lên
một trình độ mới: làm chủ toàn bộ Đàng Trong để có điều kiện tiến ra Đàng Ngoài lật đổ tập
đoàn thống trị Lê - Trịnh. Cũng từ đây, phong trào Tây Sơn trở thành phong trào quật khởi của
cả dân tộc”
15
.
- Lật đổ tập đoàn phong kiến Lê - Trịnh ở Đàng Ngoài, triều Tây Sơn - Nguyễn Huệ
được thành lập và cuộc Đại phá quân Thanh:
Ngay sau khi làm chủ được đất Đàng Trong, nhận thấy nội tình quân Trịnh ở Phú
Xuân lục đục nghiêm trọng: tướng giữ thành Phú Xuân là Hoàng Đình Bảo (con nuôi của
Hoàng Ngũ Phúc) bị kiêu binh hạ sát, Bộ thống soái Tây Sơn quyết định khởi binh đánh dẹp
quân Trịnh ở đất Đàng Ngoài.
Được Nguyễn Hữu Chỉnh hợp tác
16
, tháng 6 năm Bính Ngọ (1786), Nguyễn Huệ thống
soái quân thủy, bộ Tây Sơn tiến đánh Phú Xuân.
Biết Phạm Ngô Cầu - tướng giữ thành Phú Xuân bản tính nhu nhược và mê tín,
Nguyễn Huệ đã lập mưu cho "thuật sĩ” đến phán tướng số, hoạ phúc “khiến" Phạm Ngô Cầu
bắt quân sĩ xây đàn, tổ chức cúng tế nhiều ngày đêm liên tục, gây hao tổn sức lực và phản cảm
đối với quân sĩ dưới quyền. Thêm vào đó, Nguyễn Huệ còn sai Nguyễn Hữu Chỉnh viết thư dụ
hàng phó tướng của Phạm Ngô Cầu là Hoàng Đình Thể, nhưng lại gửi "nhầm" cho Phạm Ngô
Cầu để ly gián nội bộ. Nhờ kế hiểm lừa địch, lại giỏi tính toán thủy triều, nên khi thuyền chiến
Tây Sơn đến chân thành cũng là lúc nước sông dâng cao đã tạo thuận lợi cho quân sĩ dễ dàng
vượt qua tường thành, đột nhập vào bên trong giáp chiến.
Đúng như tính toán, sau khi sai ba cha con Hoàng Đình Thể đem quân ra đơn phương
chống lại quân Tây Sơn để rồi nhanh chóng bị tiêu diệt, Phạm Ngô Cầu bị chém đầu. Nghe tin
thành Phú Xuân thất thủ, tướng sĩ nhà Trịnh đóng giữ các đồn Cát Doanh, Đông Hải cũng bỏ
trốn trước khi quân Tây Sơn đến. Đến đây, toàn bộ vùng đất Thuận Hoá (từ Phú Xuân đến
sông Gianh) đã thuộc quyền quản lý của Tây Sơn.
Trên đà thắng lợi, Nguyễn Huệ quyết định thần tốc tiến quân ra Bắc Hà, diệt các thế
lực phản động ở Đàng Ngoài. Dù vậy, Nguyễn Huệ vẫn rất băn khoăn trong lòng, bởi Bắc Hà
là quốc gia đã dựng được mấy trăm năm, nay nhất đán đến đánh, người ta sẽ cho quân mình là
quân gì! Nhưng rồi thấy rằng Bắc Hà đã có vua lại có chúa, đó là việc đại biến xưa nay chưa
từng có. Họ Trịnh tiếng là phụ chính nhưng kỳ thực là hiếp chế vua Lê. Người trong nước đã
