để lấy vật liệu trùng tu, sửa chữa các chùa lớn ở phủ, huyện. Còn với Thiên Chúa giáo, chính
giáo sĩ Jumilla phản ánh rằng: Nhà Tây Sơn cho phép tôi giảng đạo công khai và xây dựng
nhà thờ, không ai được phép xâm phạm chúng tôi hoặc động chạm đến tài sản trong nhà ở và
nhà thờ.
Như vậy, song song với quá trình khởi nghĩa và chiến tranh đánh dẹp thù trong giặc
ngoài, xây dựng chế độ và đất nước, những chủ trương, chính sách và giải pháp kiên quyết,
mạnh dạn, cụ thể về chính trị, kinh tế, văn hoá, giáo dục... của Tây Sơn - Nguyễn Huệ không
chỉ là nhằm tạo nên một quốc gia ổn định, hùng cường, mà quan trọng hơn cả là trực tiếp góp
phần hình thành nên hệ tư tưởng và nghệ thuật quân sự phù hợp để ứng phó kịp thời và hiệu
quả với thù trong, giặc ngoài, tiếp tục tồn tại và phát triển.
II- TƯ TƯỞNG QUÂN SỰ
1. Xây dựng quân đội "cốt tinh không cốt đông”, có đầy đủ các thành phần lực lượng
Để đảm nhiệm sứ mệnh lịch sử đánh dẹp các tập đoàn phong kiến cát cứ phản động,
thống nhất đất nước và chống giặc ngoại xâm, bảo vệ an ninh, chủ quyền quốc gia, dân tộc,
ngay từ rất sớm, những lãnh tụ nông dân Tây Sơn đã từng bước tập hợp lực lượng, mua sắm
vũ khí trang bị, xây dựng đội quân vũ trang làm nòng cốt cho khởi nghĩa và chiến tranh. Song
hành với quá trình khởi nghĩa, chiến tranh và lập nên cơ đồ của triều đại Tây Sơn cũng chính
là sự trưởng thành vượt bậc về số lượng, chất lượng của quân đội, là sự hình thành và phát
triển của hệ tư tưởng quân sự Tây Sơn. Trên thực tế, rất có thể những ý đồ, quan điểm tư
tưởng về xây dựng lực lượng quân đội, về khởi nghĩa và chiến tranh của Tây Sơn đã được
manh nha hình thành từ những thời gian trước đó; song, dấu mốc lịch sử được khẳng định là
bắt đầu từ năm Tân Mão (1771) - Nguyễn Nhạc được các đồng sự và đồng bào địa phương
tôn làm Tây Sơn vương.
Để tập hợp được lực lượng đủ sức mưu tính việc lớn, Bộ chỉ huy quân Tây Sơn quyết
định tuyển mộ quân sĩ bằng nhiều cách khác nhau. Với tư tưởng xây dựng quân đội gắn chặt
với lao động sản xuất, tạo ra nguồn lương thực, thực phẩm không chỉ để đáp ứng cho nhu cầu
trước mắt, mà còn nhằm để tích trữ cho kháng chiến theo kiểu "ngụ binh ư nông” thời
Lý - Trần; nên bên cạnh việc tuyển mộ lính mới, những người trước đó chỉ chuyên lo việc sản
xuất ở các trang trại, nếu tình nguyện đều được chuyển sang làm lính. Theo đó, tất cả quân sĩ,
cứ mỗi năm có 6 tháng tập trung tham gia luyện tập quân sự, 6 tháng còn lại trở về các nông
