vẫn được duy trì triệt để dưới triều Vua Thiệu Trị và trong giai đoạn đầu trị
vì của Vua Tự Đức.
Triều Nguyễn cũng sớm chuẩn bị phương án đối phó nếu bị quân
đội ngoại bang xâm lược. Bên cạnh việc củng cố các tuyến biên giới đường
bộ, đường sông, triều Nguyễn đặc biệt chú trọng đến việc tăng cường
phòng thủ bờ biển. Rõ ràng triều Nguyễn nhận thấy nguy cơ bị tấn công
không phải là từ các quốc gia láng giềng mà là từ phương Tây vì các nước
phương Tây thường tấn công phủ đầu bằng đường biển và có thế mạnh về
thủy quân. Một trong những phương án được ưu tiên hàng đầu là sớm hiện
đại hóa quân đội, đưa quân đội triều Nguyễn trở thành một quân đội mạnh.
Mô hình quân đội hiện đại của phương Tây được triều Nguyễn rất quan tâm
và từng bước ứng dụng vào quá trình xây dựng quân đội. Mặc dù cự tuyệt
quan hệ ngoại giao, thương mại và tôn giáo với phương Tây, nhưng Vua
Minh Mệnh quyết tâm phương Tây hóa lực lượng quân sự của mình. Ông
cho áp dụng những hiệu lệnh, vũ khí, giáo án luyện tập và tổ chức lực
lượng tác chiến kiểu phương Tây trong xây dựng quân đội. Một mặt, ông ra
lệnh cho bộ binh phải học kỹ và áp dụng kỹ thuật quân sự hiện đại của
phương Tây, mặt khác phải sớm tiếp thu kỹ thuật đó bằng khả năng của
chính mình. Vua Minh Mệnh sẵn sàng bỏ ra những khoản tiền rất lớn để
mua vũ khí và tàu chiến hiện đại của phương Tây để trang bị cho quân đội,
đồng thời làm mẫu cho thợ quân khí của triều đình sản xuất. Nhà vua đặc
biệt thích thú mô hình thủy quân của nước Anh, nước Mỹ và tỏ rõ ý muốn
học hỏi theo.
Việc nhận định được hướng tấn công là đường biển và điểm mạnh
của kẻ thù là vũ khí hiện đại đã giúp triều Nguyễn chủ động tìm cách đối
phó. Đây là một ưu điểm rất tiến bộ trong chiến lược quốc phòng của triều
Nguyễn. Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện chiến lược quốc phòng của
mình, triều Nguyễn đã phải đối diện với rất nhiều khó khăn. Mặc dù biết
trước hướng tiến công của kẻ thù là từ đường biển và chủ động xây dựng hệ
thống đồn lũy phòng thủ dọc bờ biển, tăng cường lực lượng thủy quân để
trấn giữ hải phận, nhưng lực lượng của triều Nguyễn quá yếu. Thủy quân
