Đối diện với nguy cơ bị xâm lược cận kề, triều đình tỏ ra cảnh giác
và tích cực chuẩn bị các biện pháp ứng phó. Tăng cường hệ thống phòng
thủ bờ biển là một trong những chủ trương chiến lược được ưu tiên hàng
đầu. Vua Tự Đức ra lệnh cho các đại thần quân cơ phải ra sức "trù liệu về
việc trấn áp Tây dương. (...) Đặt bảo Trấn Dương ở đỉnh núi, chia đặt 20 cỗ
xe súng đại bác (...), từ thành An Hải đến chân núi Trà Sơn, từ thành Điện
Hải đến cảng Thanh Khê, đắp lũy cát rồi trồng cây gai góc che lấp"
12
. Để
canh phòng cẩn mật ải Hải Vân, một cửa ải rất quan trọng, nhà vua đã "phái
Phó vệ úy Tiền Vệ dinh Long Võ là Lê Nghị đem theo 100 tên cấm binh
đến ngay ải Hải Vân hiệp cùng quan quân nguyên phái đi trước để canh
phòng. Lại sai Bộ phái thêm đủ 100 tên đóng giữ thành Trấn Hải và 1 viên
quan Vệ dinh Thần cơ pháo thủ đủ 30 tên sắp đủ thuốc đạn súng và khí giới
nghiêm chỉnh để phòng bị (...), sai quyền Chưởng Hữu dực dinh Vũ Lâm là
Đào Trí đến ngay cửa biển Đà Nẵng hiệp cùng Trần Tri coi giữ 2 thành An
Hải và Điện Hải tùy cơ đánh dẹp làm việc; quyền Chưởng dinh Long Võ là
Trần Hoàng đến ngay Quảng Nam"
13
. Kết quả là một hệ thống phòng thủ
dọc bờ biển khá quy mô và kiên cố đã được thiết lập và sẵn sàng ứng chiến
nếu bị thực dân Pháp tấn công.
Năm 1858, thực dân Pháp nổ súng tấn công xâm lược nước ta ở Đà
Nẵng. Đây là một sự kiện không quá bất ngờ với triều Nguyễn. Để đối phó
lại, Nguyễn Tri Phương được triều đình bổ nhiệm chức Tổng đốc Quảng
Nam và được lệnh cùng với các tướng Chu Phúc Minh và Đào Trí ra Đà
Nẵng chặn giặc. Nguyễn Tri Phương chủ trương "giặc lấy chiến làm lợi, ta
lấy thủ làm lợi. Xin lấy thủ làm chiến, đắp thêm đồn lũy, để dần dần tiến
đến gần giặc"
14
. Vì thế, ông đã cho xây dựng đồn Liên Trì và dựng một
chiến lũy dài hơn 4 km từ Hải Châu (chân đèo Hải Vân) tới Thạc Giản. Bên
ngoài các chiến lũy, ông sai quân đào hố chữ phẩm cắm chông, che cỏ và
cát lên trên và chia quân mật phục nhằm vây chặt quân Pháp. Với chiến
thuật này, quân đội triều đình đã nhiều lần đánh lui các cuộc tấn công của
giặc Pháp, giam chân chúng suốt 5 tháng liền tại Đà Nẵng, làm cho chiến
