Thời cơ thuận lợi đã tới, nhưng phát lệnh tổng khởi nghĩa vào
thời điểm nào lại phải chính xác, khoa học. Nếu phát lệnh tổng khởi
nghĩa sớm hoặc muộn đều không có lợi cho cách mạng. Bởi vì lúc ấy,
tình hình diễn biến rất mau lẹ, nhưng cũng chứa đựng nhiều yếu tố
khó lường, đòi hỏi cơ quan lãnh đạo cách mạng phải đặc biệt mẫn cảm
và kiên quyết. Thực dân Pháp tuy bị phát xít Nhật đảo chính lật đổ ở
Đông Dương, nhưng từ nước Pháp, Chính phủ Đờ Gôn đang lăm le
đưa quân quay lại thuộc địa cũ và trên thực tế, được sự hỗ trợ của
Anh, Pháp đang gấp rút triển khai lực lượng hòng nhanh chóng tiến
quân thế chân phát xít Nhật. Trong khi đó, theo Hiệp ước Pốtxđam,
quân đội Tưởng Giới Thạch sẽ vào Đông Dương để tước vũ khí quân
Nhật từ vĩ tuyến 16 trở ra. Từ vĩ tuyến 16 trở vào, quân Anh đảm
nhiệm việc giải giáp quân Nhật. Bản chất và mưu đồ của các lực lượng
đó thì ta biết rõ. Do đó, cần phải hành động gấp để trở thành chủ nhân
đón tiếp quân Đồng minh vào Đông Dương giải giáp quân Nhật.
Tuy vậy, khi phát lệnh tổng khởi nghĩa thì không thể không tính tới
trạng thái lung lay của kẻ thù chính là phát xít Nhật; bởi lực lượng quân
Nhật ở nước ta rất lớn, bản chất của chúng lại rất ngoan cố. Do đó, thời
điểm phát lệnh tổng khởi nghĩa không thể trước lúc Nhật có biểu hiện hoạt
động ngoại giao để đầu hàng Đồng minh. Nhưng nếu đợi đến lúc Chính
phủ Nhật đầu hàng và quân Nhật trên chiến trường Đông Dương nhận được
lệnh hạ vũ khí thì có thể rất phức tạp vì đội quân “nhập Việt” của Tưởng
Giới Thạch đã được chuẩn bị đang đóng sát biên giới sẽ tràn xuống nước
ta. Vì vậy, lãnh tụ Hồ Chí Minh theo dõi sát tình hình quốc tế. Qua bản tin
của một đài phát thanh Mỹ loan báo Chính phủ Thụy Sĩ đã chuyển công
hàm của Nhật Bản đến Chính phủ Mỹ đề nghị sửa một số điểm trong bản
tuyên bố Pốtxđam, lãnh tụ Hồ Chí Minh nhận thấy động thái sắp sửa đầu
hàng của Nhật. Ngay trong đêm đó (12-8-1945), Người đã bàn với Tổng Bí
thư Trường Chinh họp ngay Hội nghị đại biểu toàn quốc của Đảng. Ngày
13-8-1945, Hội nghị toàn quốc của Đảng khai mạc tại Tân Trào, dưới sự
chủ trì của lãnh tụ Hồ Chí Minh.
