"cạnh tranh sinh tồn" không phải là cơ sở khoa học để giúp Phan Bội Châu
nhận thức đầy đủ bản chất chủ nghĩa thực dân, xác định đúng đắn đường lối
cách mạng, nhưng trong hoàn cảnh lúc bấy giờ, vận dụng học thuyết này lại
có ý nghĩa tích cực, vì nó góp phần kích thích, cổ vũ nhân dân ta vùng dậy
đấu tranh lật đổ ách thống trị thực dân, bảo vệ giống nòi.
Năm 1918, sau những thất bại liên tiếp, do lâm vào tình trạng khủng
hoảng đường lối, Phan Bội Châu dao động, muốn thay đổi chủ trương bạo
động bằng đường lối đấu tranh hòa bình với tư tưởng chỉ đạo "Pháp - Việt
đề huề". Nhưng sau vấp váp đó, bằng nội lực cách mạng của mình và dưới
tác động của Cách mạng Tháng Mười Nga (1917), ông thức tỉnh trở lại,
tiếp tục chủ trương bạo động để đánh đuổi kẻ thù. Vì chỉ có sử dụng bạo
lực để chống lại thì mới phù hợp với yêu cầu giải quyết mâu thuẫn đối
kháng giữa nhân dân ta với thực dân Pháp, mới có tác dụng thổi bùng lên
ngọn lửa căm thù quân giặc, thôi thúc nhân dân ta kiên trì đứng lên chống
thực dân Pháp xâm lược.
Gắn với chủ trương dùng bạo lực lật đổ ách thống trị thực dân, việc
xác định mục tiêu cách mạng Việt Nam cũng được Phan Bội Châu và các
đồng chí của ông sớm đặt ra. Năm 1903, trong tác phẩm Lưu Cầu huyết lệ
tân thư, Phan Bội Châu cho rằng, nước ta muốn có độc lập, chủ quyền thì
phải giành lấy quyền lực từ tay thực dân Pháp. Nhưng khác với các quan
điểm đấu tranh giải phóng của nhiều sĩ phu và văn thân, Phan Bội Châu
khẳng định: "Quyền bính của nước là ở quan lại, nhân dân, tài sản"
11
; vua
không còn được coi là gốc của nước mà mọi người dân đều có quyền tham
gia vào đời sống của nhà nước, trong một chế độ xã hội không còn bị kẻ
cầm quyền ức hiếp, lộng quyền như trước nữa. Theo xu hướng đó trong
Hội nghị thành lập Duy tân Hội (1904), Phan Bội Châu và các đồng chí đặt
ra nhiệm vụ của cách mạng Việt Nam là đánh đổ Pháp, khôi phục Việt
Nam, kiến thiết nước quân chủ lập hiến. Nhiệm vụ trung tâm là chuẩn bị
những điều kiện cần thiết, làm bùng nổ một cuộc bạo động để giành lại
chính quyền và nền độc lập dân tộc.
