ách thống trị của thực dân Pháp, tháng 1-1941, lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc về
nước trực tiếp lãnh đạo phong trào cách mạng. Người chọn Pác Pó, châu
Hà Quảng, tỉnh Cao Bằng làm "đại bản doanh" và chọn tỉnh Cao Bằng để
xây dựng căn cứ địa đầu tiên để lãnh đạo phong trào cách mạng cả nước.
Người cho rằng, căn cứ địa Cao Bằng sẽ mở ra triển vọng rất lớn cho cách
mạng Việt Nam. Cao Bằng có phong trào từ trước lại kề sát biên giới, lấy
đó làm cơ sở liên lạc quốc tế rất thuận lợi. Nhưng từ Cao Bằng còn phát
triển xuống Thái Nguyên và xuống nữa mới có thể tiếp xúc với toàn quốc
được… Với tư tưởng đúng đắn, sáng tạo đó, với tầm nhìn của một vị lãnh
tụ, Người cho rằng Cao Bằng là nơi hội tụ đủ những điều kiện cần thiết để
xây dựng một căn cứ địa cách mạng buổi đầu của công cuộc giải phóng dân
tộc. Là một tỉnh địa đầu biên giới, trải qua những thăng trầm của lịch sử,
nhân dân các dân tộc Cao Bằng vừa phải đấu tranh vật lộn với thiên nhiên
khắc nghiệt để sinh sống, đồng thời phải luôn luôn cảnh giác chống lại các
thế lực xâm lược ngoại bang và tay sai của chúng để tồn tại và bảo vệ giống
nòi, bảo vệ quê hương, làng bản. Vì vậy, nhân dân các dân tộc anh em ở
Cao Bằng mang đầy đủ bản sắc tốt đẹp là anh dũng, kiên cường, thật thà,
chất phác, thủy chung không khuất phục bất kỳ một sức mạnh nào. Nhất là
khi được Đảng giác ngộ, giáo dục thì truyền thống ấy càng được nhân lên
gấp bội và sâu sắc hơn. Đây chính là cái nền nhân dân được giác ngộ, qua
thử thách mà lãnh tụ Nguyễn Ái Quốc cho rằng đó chính là một bảo đảm
cho việc xây dựng căn cứ địa cách mạng.
Cũng trong thời kỳ này, Đảng Cộng sản Việt Nam còn xây dựng căn
cứ địa Bắc Sơn - Vũ Nhai. Cũng như Cao Bằng, căn cứ địa Bắc Sơn - Vũ
Nhai là nơi có cơ sở đảng, cơ sở quần chúng và phong trào cách mạng phát
triển tương đối mạnh hơn các nơi khác. Năm 1943, Đảng Cộng sản Việt
Nam xây dựng thêm một trung tâm căn cứ địa nữa là Đại Từ - Định Hóa -
Sơn Dương - Yên Sơn. Các trung tâm căn cứ địa dần dần được mở rộng và
nối liền nhau, thành căn cứ địa Việt Bắc rộng lớn bao gồm 6 tỉnh: Cao -
Bắc - Lạng - Hà - Tuyên - Thái và một số vùng thuộc địa phận các tỉnh lân
cận. Lúc ban đầu xây dựng, các trung tâm căn cứ địa mới chỉ có cơ sở
