Đầu thế kỷ XV, dân tộc Việt Nam một lần nữa phải đứng trước
hiểm họa bị diệt vong bởi thế lực bành trướng, xâm lược phương Bắc.
Nhà Minh đã đánh tan lực lượng kháng chiến của nhà Hồ và đặt ách
đô hộ trên đất nước Việt Nam. Cuộc chiến tranh giữ nước do triều Hồ
lãnh đạo cũng như nhiều cuộc khởi nghĩa chống xâm lược trước khởi
nghĩa Lam Sơn bị thất bại không phải bấy giờ nhân dân Việt Nam
thiếu ý thức đấu tranh vì độc lập, tự do; mà chủ yếu bởi những người
lãnh đạo không có một đường lối chiến lược và cách đánh đúng đắn,
hoặc do bản thân họ chưa đủ uy tín để tập hợp sức mạnh cả nước đánh
giặc. Tuy phải chiến đấu đơn độc, thiếu sự sát cánh của nhân dân và đã
chịu thất bại cay đắng, nhưng cha con Hồ Quý Ly và các tướng sĩ nhà
Hồ cũng đã thể hiện một tinh thần quyết tâm kháng chiến đến cùng.
Giặc Minh đánh bại cuộc kháng chiến của nhà Hồ trong vòng 6 tháng
(11-1406 - 6-1407), nhưng phải mất hơn 8 năm (1407-1414) chúng
mới bình định được phong trào kháng chiến tự phát của nhân dân Việt
Nam. Điều này nói lên tinh thần quật khởi, tư tưởng, ý chí quyết tâm
đánh giặc của nhân dân Việt Nam.
Sử cũ của ta chép rằng: "Lúc ấy quân Minh tham lam sách
nhiễu không biết thế nào là cùng, tên Mã Kỳ làm nhiều việc phi pháp,
bắt dân nộp châu báu quá nhiều, dân không sao kham được khổ sở. Vì
thế lòng dân náo động, binh lính bốn phương nổi lên, mà người Minh
không thể nào chống lại được"
4
. Sử nhà Minh (Minh sử) thì cho rằng:
"Người Giao Chỉ vốn thích làm loạn" và thừa nhận lúc đó "dân tình
náo động", "cường hào các nơi nổi lên làm loạn"
5
, "giặc cướp nổi lên
như ong. Gọi là dẹp yên thì chỉ có một thành Giao Châu mà thôi"
6
.
Cuộc khởi nghĩa này bị đàn áp thì cuộc khởi nghĩa khác lại dâng lên,
phong trào tiếp diễn một cách liên tục và chĩa mũi nhọn tiến công vào
chính quyền đô hộ của nhà Minh. Suốt thời gian đô hộ, quân Minh
luôn luôn như ngồi trên đống lửa. Trong cuộc đấu tranh đó của dân
tộc, xuất hiện biết bao tấm gương hy sinh và hành động yêu nước tiêu
biểu cho khí phách anh hùng của dân tộc, như Nguyễn Biểu, Đặng
