Thái Tổ yêu cầu người làm tướng phải có đức và tài, phải hội đủ các
phẩm chất: trung thành, nhân nghĩa, tài trí, dũng cảm. Theo ông, người
làm tướng phải lấy nhân nghĩa làm gốc, trí dũng làm đầu. Xuất phát từ
quan điểm đó, Lê Thái Tổ hết sức chú trọng xây dựng đội ngũ tướng
lĩnh. Bởi thế, ông đã ban chiếu cầu hiền, cho tìm kiếm những người có
đức và tài để trao chức vụ coi việc quân. Trong chiếu gửi các tướng
thần có công trong sự nghiệp kháng chiến chống giặc Minh, Lê Thái
Tổ đã viết: "Sáng nghiệp là khó, giữ cơ nghiệp sẵn có không phải dễ,
cho nên phải tìm người hiền tài để bảo người sau”
52
. Kế tục quan điểm
đó, vua Lê Thái Tông cũng đã lệnh cho các quan phải vì nước mà tiến
cử hiền tài. Đến đời vua Lê Thánh Tông, khi nhà nước đã ở vào thời
kỳ hưng thịnh, vấn đề bổ dụng nhân tài để coi quân càng được coi
trọng. Lê Thánh Tông nhấn mạnh rằng: "Chức quan tổng binh nhận ký
thác trong một địa phương, không nên ủy nhiệm người không tốt..."
53
.
Theo ông, người làm tướng là phải làm hết chức phận với triều đình.
Để có được đội ngũ tướng lĩnh hội đủ các phẩm chất về đức và
tài, vương triều Lê Sơ có nhiều giải pháp tuyển chọn, bổ dụng, thăng,
giáng. Về đối tượng tuyển chọn võ tướng, thời Lê Sơ không câu nệ
vào đường xuất thân mà chú trọng vào người thực sự hiền tài. Lê Thái
Tổ nói rõ quan điểm đó trong chiếu cầu hiền: "Bất kể ai, là người hiền,
hoặc ở triều đình, hoặc ở nơi thôn dã, là người tài bị khuất trong hàng
ngũ quan nhỏ, là người hào kiệt náu mình nơi đồng nội, lẫn ở hàng
binh lính đều được trọng dụng và trao chức quyền xứng đáng"
54
. Về
giải pháp tuyển chọn, ngoài hình thức nhiệm cử, tức là triều đình bổ
nhiệm những người tài thuộc hàng ngũ tôn thất quý tộc, những người
có công, vương triều Lê còn sử dụng hình thức: tiến cử, bảo cử; khảo
sát và thi cử. Tiến cử là giới thiệu những người có đức, tài để triều
đình xem xét và bổ dụng. Giải pháp này chủ yếu được thi hành dưới
triều vua Lê Thái Tổ. Đến đời Lê Thánh Tông, giải pháp tiến cử
chuyển sang bảo cử. Bảo cử cũng là tiến cử nhưng thông qua Bộ Lại.
Những người có đức và tài được đề cử lên Bộ Lại, Bộ Lại xem xét và
