thổ. Những kết quả đó, đến lượt nó, lại làm tăng thêm niềm tin vào
triều đình, tăng cường củng cố khối đoàn kết dân tộc.
Nếu không dựa trên khối đoàn kết toàn dân, không dựa vào sự ủng
hộ mạnh mẽ và rộng lớn của nhân dân, quân đội Tây Sơn đã không thể thực
hiện được các cuộc hành quân chiến lược, hành quân thần tốc để thực hành
một lối đánh mãnh liệt, chớp nhoáng, khiến kẻ thù choáng váng, không kịp
trở tay và nhanh chóng bị đè bẹp... Và quả thật như lịch sử đã cho thấy, ở
một chừng mực nào đấy, bản thân quân đội ấy, phong trào ấy đã là hình ảnh
thu nhỏ của khối đại đoàn kết toàn dân. Ngay từ những ngày đầu khi phong
trào vừa khởi xướng, đứng trong hàng ngũ nghĩa quân có những người con
của vùng đất Quy Nhơn, Quảng Nam…Bên cạnh quần chúng nông dân về
tụ nghĩa và làm nênlực lượng cơ bản của phong trào, người ta còn thấy có
các thổ hào như Nguyễn Thung, những đại phú như Huyền Khê. Bên cạnh
người Việt, tham gia nghĩa quân còn có người Thượng, người Chăm,
thương nhân người Hoa. Những ngày đầu ấy, lực lượng trực tiếp tham gia
đội quân khởi nghĩa đã lên tới con số 3.000 người. Theo thời gian, cùng với
sự phát triển của phong trào, đội quân ấy không ngừng trưởng thành và lớn
mạnh về nhiều mặt. Nhiều sử liệu cho biết, đến trước khi Nguyễn Huệ lên
ngôi Hoàng đế để "chính vị hiệu, giữ lòng người", quân đội Tây Sơn đã lên
tới hàng vạn người. Bấy giờ, riêng ở Phú Xuân, Nguyễn Huệ có 60.000
quân. Tư liệu lịch sử đương thời cũng cho biết thêm rằng, thành phần của
đội quân ấy bao gồm những tráng đinh ở mọi miền đất nước. Trong những
trường hợp và ở vào thời điểm cần thiết, nhân dân các địa phương đều nô
nức thực hiện chủ trương "tận suất vi binh", toàn dân tòng quân đánh giặc.
Một giáo sĩ phương Tây từng nhiều năm truyền đạo ở miền Thuận Hóa,
trong bức thư đề ngày 11-6-1788, đã viết: Nguyễn Huệ "đôi khi điều động
được từ hai đến ba trăm nghìn quân"
6
. Một giáo sĩ phương Tây khác hồi
bấy giờ cũng có nhận xét rằng: "Cả dân tộc này đều làm lính cho Nguyễn
Huệ, chẳng sót một người nào"
7
. Xét trên nhiều khía cạnh, quân đội Tây
Sơn là một hình ảnh thu nhỏ của khối đoàn kết toàn dân. Khối đoàn kết đó
là nhân tố tạo ra và nhân lên sức mạnh của quân đội, bảo đảm cho nó trở
