chuyển nhanh từ thời bình sang thời chiến khi cần, nhằm đáp ứng những
đòi hỏi của công cuộc bảo vệ đất nước..., mà còn qua đó gia tăng mối quan
hệ giữa quân và dân - một nhân tố bảo đảm sức mạnh của quân đội.
Một nhân tố nữa, có ý nghĩa rất cơ bản, bảo đảm sức mạnh của quân
đội là sự đoàn kết gắn bó trong hàng ngũ binh lính, trong đội ngũ tướng
soái. Hưng Đạo Đại vương Trần Quốc Tuấn, lúc sắp mất, đã nói với vua
Trần, đại ý, dùng binh cốt phải đồng lòng như cha con một nhà thì mới có
thể đánh được; cách ấy cốt phải từ lúc thái bình khoan thư sức cho dân để
làm kế sâu rễ bền gốc, đó là thuật giữ nước hay hơn cả. Lịch sử Việt Nam
cho thấy, triều đại nào mà dựa vào "thành cao hào sâu” thì sớm muộn cũng
sẽ dẫn đến mất nước. Nghĩa quân Lam Sơn sở dĩ vượt qua bao thử thách
ngặt nghèo, làm nên những chiến công vang dội "sấm vang chớp giật",
"trúc chẻ tro bay”..., là bởi nhiều nguyên nhân, mà một trong những nguyên
nhân quan trọng là "tướng sĩ một lòng phụ tử, hòa nước sông chén rượu
ngọt ngào”...
Để có một đội quân như vậy, điều có ý nghĩa quyết định trước
hết là phải xây dựng được đội ngũ tướng soái đảm lược, có phẩm chất
trí - dũng - tín - liêm - trung. Vua Trần từng cho chọn tướng trong các
quan viên, những người có tài năng luyện tập võ nghệ, tinh thông thao
lược, không kể tôn thất. Bên cạnh những tướng lĩnh lỗi lạc trong giới
quý tộc Trần, như Trần Quốc Tuấn, Trần Quang Khải, Trần Khánh Dư,
Trần Nhật Duật..., phải kể đến Phạm Ngũ Lão, xuất thân bình dân.
Được Trần Quốc Tuấn tin yêu, tuyển lựa và bồi dưỡng, ông trở thành
một tướng giỏi. Ông rèn luyện và chỉ huy đạo quân, không chỉ nổi
tiếng vì luôn chiến thắng khiến giặc khiếp sợ, mà còn được mệnh danh
là đạo quân "phụ tử", tướng sĩ thân thiết nhau như cha con, anh em
một nhà. Trần Quốc Tuấn với hai gia nô Yết Kiêu, Dã Tượng cũng là
điển hình của quan hệ "phụ tử chi binh". Trong cuộc kháng chiến
chống quân Mông - Nguyên lần thứ hai, khi giặc tràn vào các cửa ải
Vĩnh Châu, Nội Bàng (Lạng Sơn), quân ta bất lợi phải lui về Vạn Kiếp
(Hải Dương). Thủy quân vỡ trận, Trần Quốc Tuấn muốn rút theo
