Cuộc khởi nghĩa Tây Sơn, sau khi đánh tan hai tập đoàn phong
kiến Trịnh - Nguyễn, khôi phục quốc gia thống nhất, tiến lên làm
nhiệm vụ bảo vệ nền độc lập dân tộc. Đầu năm 1785, quân Tây Sơn do
Nguyễn Huệ chỉ huy đã đánh trận Rạch Gầm - Xoài Mút nổi tiếng,
tiêu diệt gần 4 vạn quân xâm lược Xiêm (Thái Lan). Với chiến công
này, nghĩa quân Tây Sơn cùng nhân dân Nam Bộ đã nêu cao truyền
thống anh hùng và ý chí quyết tâm chiến đấu bảo vệ nền độc lập dân
tộc. Năm 1788, trước khi xuất quân đánh quân Thanh xâm lược, người
anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ đã tuyên bố một nguyên tắc hiển nhiên
trong quan hệ các quốc gia - dân tộc: "Trong khoảng vũ trụ, đất nào
sao nấy, đều đã phân biệt rõ ràng, phương Nam, phương Bắc chia
nhau mà cai trị... Từ đời Hán đến nay, chúng đã mấy phen cướp bóc
nước Việt Nam, giết hại nhân dân, vơ vét của cải, người mình không
thể chịu nổi, ai cũng muốn đuổi chúng đi. Đời Hán có Trưng Nữ
vương, đời Tống có Đinh Tiên Hoàng, Lê Đại Hành, đời Nguyên có
Trần Hưng Đạo, đời Minh có Lê Thái Tổ, các ngài không thể ngồi
nhìn chúng làm điều tàn bạo nên đã thuận lòng người, dấy nghĩa binh,
đều chỉ đánh một trận là thắng và đuổi chúng về phương Bắc. Ở các
thời ấy, Nam - Bắc riêng phận, bờ cõi lặng yên, các vua truyền ngôi
lâu dài. Từ đời Minh đến nay, dân ta không đến nỗi khổ như thời nội
thuộc xưa kia. Mọi việc lợi hại, được mất, đều là chuyện cũ rành rành
của các triều đại trước. Nay người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước
Nam đặt làm quận huyện, không biết trông gương mấy đời Tống,
Nguyên, Minh ngày xưa. Vì vậy, ta phải kéo quân ra đánh đuổi
chúng"
19
. Trong lời dụ tướng sĩ tại Thanh Hóa, Quang Trung - Nguyễn
Huệ đã nói lên quyết tâm sắt đá đánh tan quân ngoại xâm để bảo vệ
nền độc lập dân tộc:
"Đánh cho để dài tóc
Đánh cho để đen răng.
Đánh cho nó chích luân bất phản
