quân Trịnh rút khỏi Quảng Nam về Thuận Hóa, Nguyễn Nhạc nhanh chóng
cho quân tiếp quản, đồng thời cử người ra Bắc xin chúa Trịnh cho Nguyễn
Nhạc làm trấn thủ vùng đất này và đã được Trịnh Sâm đồng ý. Có được
Quảng Nam, Nguyễn Nhạc cho sắm sửa vũ khí, tích trữ lương thực, đóng
quân chốt giữ những nơi hiểm yếu. Khi thế và lực đã vững, ông cho rằng
không cần phải nhún nhường nữa. Bởi thế năm 1776, Nguyễn Nhạc quyết
định danh xưng mới là Tây Sơn Vương, hai năm sau lên ngôi Hoàng đế, đặt
niên hiệu là Thái Đức, lấy thành Đồ Bàn làm kinh đô, phong cho Nguyễn
Lữ làm tiết chế, Nguyễn Huệ làm Long Nhượng tướng quân
6
. Từ đó, nghĩa
quân Tây Sơn phát triển mạnh mẽ, lập nhiều chiến công, cuối cùng lật đổ
hai tập đoàn phong kiến Trịnh - Nguyễn, quét sạch quân xâm lược Xiêm và
Thanh, giữ yên bờ cõi.
Trong khi nhiều cuộc khởi nghĩa xác định mục tiêu đúng, có quyết
sách đúng trong quá trình khởi nghĩa thì có không ít cuộc khởi nghĩa do
thiếu linh hoạt, chủ trương sai nên dẫn đến thất bại.
Năm 1802, triều Nguyễn - triều đại cuối cùng trong lịch sử chế độ
phong kiến Việt Nam được thiết lập. Do chính sách đối nội hà khắc gây cho
dân chúng đói khổ, bất bình, thêm vào đó là sự bạc nhược trước các thế lực
tư bản phương Tây, đặc biệt là từng bước đầu hàng thực dân Pháp, nên
nhân dân nổi dậy chống “cả Triều lẫn Tây”; phong trào nhanh chóng lan tỏa
khắp ba miền đất nước dưới sự lãnh đạo của triều đình kháng chiến. Sau
khi vua Hàm Nghi bị bắt (11-1888), vai trò lãnh đạo phong trào Cần Vương
chuyển hẳn sang văn thân, sĩ phu. Dưới sự lãnh đạo của tầng lớp đó, phong
trào đấu tranh chống thực dân Pháp tiếp tục phát triển, hình thành những
trung tâm kháng chiến lớn như Hương Sơn - Hương Khê (Hà Tĩnh), Ba
Đình - Hùng Lĩnh (Thanh Hóa), Bãi Sậy - Hai Sông (Hải Dương - Hưng
Yên). Từ khi phong trào Cần Vương bị thực dân Pháp dập tắt năm 1896
(bên cạnh đó còn cuộc khởi nghĩa nông dân Yên Thế kéo dài đến năm
1913), quyền lãnh đạo công cuộc giải phóng dân tộc chuyển sang những
nhà yêu nước có xu hướng dân chủ tư sản. Tuy đã tiến lên một bước mới so
với phong trào Cần Vương, nhưng các cuộc khởi nghĩa của Việt Nam
