tượng ? Sự nghèo nàn đó làm cho khi được tự chủ rồi, tiếng Hán Việt, chữ
Tàu còn được dùng ở nhà trường, khi thi cử, trong các văn kiện.
Nhưng đời sống của dân có phần khá hơn, thì những cuộc giải trí, vui
chơi của họ cũng được phát triển. Những tục hát của dân quê, ngoài những
bài ca dao, tục ngữ, có thêm được những lối hát chúc tụng trong những
ngày tết lễ. Như hát sắc bùa, hát mời rượu, hát bơi chải, hát đội đèn
, mà
đời nay còn hát ở một vài làng và ở Mường, đó là các lối theo tục xưa ấy
vậy. Có một lối chơi của dân đáng nhắc lại nữa là lối làm trò. Quân sĩ thắng
trận hội nhau đóng trò, diễn lại cái cảnh thắng trận có âm nhạc đệm vào.
Hát trò do đó mà xuất hiện.
Những tục chơi để mua vui của dân chúng, tất nhiên là diễn bằng tiếng
mẹ đẻ, lần lượt lan rộng ra và thâm nhập vào các từng lớp trên của xã hội,
ngay đến các vua chúa cũng chịu ảnh hưởng. Như nhà Tống có sai sứ là
Tống Cảo sang gặp Lê-Đại-Hành, Vua bày tiệc tiếp rước, sứ ấy chép : « …
Hoàn thường mặc áo vải hoa và áo sắc hồng, mũ đội trang sức bằng châu
báu, tự hát mời rượu, không hiểu là câu gì… ». Có phải là câu hát mời rượu
rất phổ cập trong dân lúc đó chăng ? Và sử cũng chép rằng đời Lê Long
Đỉnh, đã có dùng kẻ phường chèo làm trò hề trong cung.
12. Tiếng Việt từ trong dân gian mà chinh phục một địa vị khá nơi các
từng lớp trên của xã hội, đem trở lại một ảnh hưởng rất tốt là đưa các tiếng
Hán Việt do các từng lớp trên nầy dùng vào dân chúng. Ấy cũng là kết quả
của sự tự chủ. Những tiếng thuộc về cai trị, pháp luật, đạo giáo, tư tưởng
lần lượt được truyền khắp.
Lại trong đời nhà Lý, nghề khắc in đã xuất hiện ở nước ta rồi. Không
rõ rằng ta đã học nghề ấy bên Tàu (phát minh từ thế kỷ X), hay tự mình
sáng chế. Lại cũng không rõ nghề ấy xuất hiện từ hồi nào. Nhưng trong
sách Thiền uyển Tập Anh có nói sư Tín Học (chết năm 1190, trụ trì ở một
ngôi chùa trên núi Không Lộ), thuở trước cha ông đã đời đời truyền nối
nghề khắc ván in. Hoặc các sách có chép rằng muốn cho đạo Phật được lan
