không là do cái khéo léo của mỗi người. Và đạt đến nghệ thuật là một việc
khó.
Làm từ điển Việt Nam cần phải theo cái chuẩn thằng nầy, một chuẩn
thằng dựa vào đặc tánh căn bản của tiếng Việt về phương diện nghĩa chữ.
Mà nhất là gột bỏ cái thành kiến cho rằng tiếng Việt là tiếng đơn âm, tuy nó
không thuộc loại đa âm theo lối các tiếng ở Âu châu.
38. Xét phần thuần nôm và Việt hóa, thì tiếng Việt rất giàu tiếng cụ
tượng và nghèo tiếng trừu tượng. Những tiếng trừu tượng thường là tiếng
Hán Việt.
Như để chỉ cái ý niệm mà tiếng Pháp gọi là porter thì ta có biết bao
nhiêu tiếng khác nhau, mỗi tiếng đều có nghĩa rất cụ thể : cầm, mang, vác,
khiêng, quảy, gánh, xách, cõng, đội… Và những ý niệm càng gần gũi với
đời sống hằng ngày của thường dân, lại càng được giàu tiếng như ở trên.
Như để chỉ màu đen của các loài thú nuôi ở nhà, thì dân quê Việt Nam dùng
những tiếng : mực, mun, ô… ; để chỉ màu trắng, thì nói : bạch, cò, trắng…
39. Nhìn nhận sự thật ở trên như vậy, song ta chớ vội kết luận rằng
tiếng Việt nghèo tiếng trừu tượng là bởi người Việt nghèo óc trừu tượng.
Nói như thế là một việc lầm to. Theo ngữ pháp của tiếng Việt, thì muốn gọi
tên một vật gì, người Việt cần phải vận dụng óc trừu tượng đến triệt để để
đến cái loại mà gọi trước, rồi đến giống, dòng, sau mới đến những tánh chất
cụ thể phụ thuộc. Như ta nói : trái xoài thanh ca sống, thì trước ta phải đến
cái quan niệm thật trừu tượng là trái, rồi mới đến những quan niệm dần dần
bớt trừu tượng mà cũng dần dần cụ thể hơn là xoài, thanh ca, sống… Mà
ngữ pháp trên nầy là cái luật chánh của tiếng Việt, trái hẳn với tiếng Tàu, đi
từ cụ thể đến sau rốt mới đến ý niệm trừu tượng. Ta nói ngựa trắng, Tàu
nói bạch mã, mà trong trí có chung một ý niệm, thì ta đi từ trừu tượng đến
cụ tượng, còn Tàu đi từ cụ tượng đến trừu tượng. Đây là một bằng cớ
chứng minh rằng về nghĩa chữ, tiếng Việt khác dòng với tiếng Tàu, và sở dĩ
tiếng Việt nghèo tiếng trừu tượng, ấy bởi trong sanh hoạt của bình dân, kém
lắm việc, thành không biết tiếng, chớ không phải vì bẩm tính ta thiếu óc
