LỊCH SỬ VĂN MINH ẤN ĐỘ - Trang 115

rằng theo lệnh của nhà vua, không một kẻ nào được ra khỏi ngục mà sống,
như vậy mới tính làm sao bây giờ? Açoka nhận lời đó là đúng bèn bảo liệng
chính viên cai ngục vào vạc dầu.

Người ta còn bảo khi về tới cung điện, Açoka đổi tính hẳn đi, ra lệnh phá
khám đường và sửa lại hình luật cho nhân đạo hơn. Đúng lúc đó ông ta hay
tin quân đội mới đại thắng bộ lạc nổi loạn Kalinga, giết được mấy ngàn
quân phiến loạn và bắt được một số lớn nữa làm tù binh. Açoka hối hận “vì
cảnh cảnh chém giết tàn nhẫn đó mà làm cho bao nhiêu tù binh phải xa
người thân của họ”. Ông bèn bảo thả hết các tù binh, trả đất lại cho bộ lạc
Kalinga, lại còn gởi họ một bức thư xin lỗi nữa. Thật là một hành động vô
tiền trong lịch sử, mà cũng gần như khoáng hậu nữa, vì đời sau rất ít người
bắt chước ông. Rồi ông ta xin qui y, bận áo vàng trong một thời gian, không
đi săn, không ăn mặn nữa, và theo con đường Bát chánh. Ngày nay chúng
ta khó mà biết được trong truyền thuyết đó phần nào hoang đường, phần
nào đúng sự thực, chúng ta cũng không biết rõ được vì những lí do nào mà
ông hành động như vậy. Có lẽ ông thấy đạo Phật đã phát triển mạnh, và
nghĩ rằng những lời Phật dạy phải từ bi, yêu hoà bình có thể vừa ích lợi cho
dân chúng lại giúp ông giảm được số cảnh sát, mật vụ đi chăng? Dù sao thì
trong năm thứ mười một triều đại của ông, một loạt sắc lệnh được ban bố
mà ai cũng nhận là những sáng kiến kì dị nhất chưa chính quyền nào nghĩ
ra; ông lại đục khắc lên núi đá, lên cột các sắc lệnh đó viết theo thổ ngữ
từng miền để bất kì người Ấn nào biết chữ cũng có thể đọc được. Người ta
thấy nhiều sắc lệnh khắc trên núi đá ở nhiều nơi tại Ấn Độ, ngày nay mười
cây cột lớn còn đứng vững và có thể định được vị trí của hai chục cây cột
khác. Những sắc lệnh đó tỏ rằng nhà vua đã hoàn toàn tin lời dạy của đạo
Phật và rán áp dụng nó vào việc trị nước, nghĩa là vào khu vực hoạt động
khó đem nó ra thực hành nhất. Cũng như thể một quốc gia hiện đại (ở Tây
Phương) nhất đán tuyên bố rằng sẽ đem đạo Ki Tô ra thực hành.

Những sắc lệnh đó rõ ràng chịu ảnh hưởng của Phật giáo, nhưng hình như
không có khuynh hướng tôn giáo. Trong các sắc lệnh có chỗ nói tới một đời