LỊCH SỬ VĂN MINH ẤN ĐỘ - Trang 125

các tôn giáo, gọi tất cả những người nghèo khổ trong nước lại. Ông có thói
quen, trong quốc khố còn chứa bao nhiêu tiền thuế dành dụm từ đại lễ lần
trước (nghĩa là năm năm trước), lần này đem ra bố thí hết. Huyền Trang
ngạc nhiên thấy biết bao nhiêu vàng bạc, tiền và nữ trang, tơ lụa gấm vóc
chất đống trong một khoảng rộng, chung quanh có cả trăm cái lều chứa cả
ngàn người. Ba ngày đầu cúng bái, tụng kinh, ngày thứ tư bắt đầu bố thí.
Theo lời vị cao tăng đó – có vẻ không tưởng tượng nổi – hàng vạn tăng
được cấp thức ăn thức uống, rồi được tặng mỗi người một viên ngọc trai, y
phục, hoa, dầu thơm và trăm đồng tiền. Các tu sĩ Bà La Môn cũng được hậu
tặng gần như vậy, rồi tới các tu sĩ Jaïn, rồi tới các tu sĩ khác, sau cùng tới
lượt các người nghèo không theo một tôn giáo nào, những trẻ mồ côi trong
nước. Có khi bố thí tới ba bốn tháng mới hết. Sau cùng chính nhà vua
Harsha cởi hết y phục rực rỡ, lột hết vàng bạc châu báo đeo trong mình để
phân phát.

Theo kí sự của Huyền Trang thì dân Ấn thời đó mộ đạo một cách hoan hỉ,
ai thấy cũng thích. Danh tiếng Ấn Độ thời đó vang lừng ở ngoại quốc,
chẳng vậy mà một nhà vọng tộc Trung Hoa từ bỏ cảnh phú quí, mạo hiểm
qua các tỉnh miền Tây Trung Hoa, thời đó còn bán khai, qua Tachkent và
Samarcande (một thành phố rất phồn thịnh), vượt dãy núi Hymalaya để tới
Ấn Độ siêng năng học trong ba năm ở tu viện Nalanda (Na-Lan-Đà). Ông
vừa là một nhà quí phái, vừa nổi danh học rộng biết nhiều, nên tới đâu cũng
được các vua chúa tiếp rước long trọng.

Khi Harsha hay tin Huyền Trang đương ở triều đình Kumara, quốc vương
xứ Assam, ông ra lệnh cho Kumara cùng với Huyền Trang lại yết kiến ông
ở Kanauj. Mới đầu Kamura từ chối, bảo Harsha có thể chặt đầu mình chứ
không thể cướp vị quốc khách của mình được. Harsha đáp: “Ta muốn cái
thủ cấp của nhà vua đấy”. Thế là Kamura phải tới. Thấy cử chỉ, ngôn ngữ
cao nhã, sức hiểu biết siêu quần của Huyền Trang, Harsha kính trọng liền,
tập hợp một đám cao tăng Ấn để nghe Huyền Trang thuyết pháp về Đại
thặng. Huyền Trang viết luận đề rồi treo ở cửa đền, chỗ sẽ có cuộc tranh