không nghĩ tới bồi dưỡng nghệ thuật. Mới đầu họ chịu phục tòng các vua
Maurya và Gupta, rồi sau biết bảo vệ sự độc lập của họ, và của toàn thể Ấn
Độ khi các rợ Hồi giáo vô cõi. Các thị tộc của họ chiến đấu rất anh dũng, ít
miền khác nào bằng
. Theo Tod, sử gia tán dương họ, thì mỗi người đàn
ông là một Kshatriya bất khuất và mỗi đàn bà là một nữ kiệt. Tên của dân
tộc họ, Rajput, có nghĩa là “con vua”, và đôi khi họ gọi xứ họ là Rajasthan,
tức “xứ của vua chúa”.
Tất cả cái điên khùng và tất cả cái thi vị của thời hiệp sĩ Trung cổ châu Âu
– can đảm, trung tín, mê nhan sắc phụ nữ, tranh nhau, chém giết nhau, đầu
độc, ám sát nhau – tất cả những cái đó đều có đủ trong lịch sử của xứ anh
dũng Rajputana. Sử gia Tod bảo: “Các thủ lãnh Rajpute có đủ các đức hiệp
sĩ châu Âu mà trí tuệ còn hơn nhiều”. Phụ nữ của họ rất khả ái, đàn ông sẵn
sàng hi sinh cho đàn bà mà đàn bà cho sự tự hỏa thiêu để chết theo chồng là
một phép lịch sự chứ không có gì đáng khen. Một số ít phụ nữ có văn hóa
cao, vài rajah là thi sĩ hoặc nhà bác học nổi danh, thỉnh thoảng vẽ những
bức hoạ rất đẹp bằng màu pha nước theo kiểu Ba Tư thời Trung cổ. Trong
bốn thế kỉ họ gom góp được không biết bao nhiêu vàng bạc châu báo tới
nỗi có thể trong một ngày tiêu một số tiền bằng bốn trăm triệu quan hiện
nay
Họ hãnh diện rằng coi chiến tranh là nghệ thuật tối cao và một số nhà quí
phái Rajpute thì không nên làm nghề gì khác nghề võ, đó là bi kịch của lịch
sử họ. Nhờ tinh thần thượng võ đó họ chống cự nổi với bọn Hồi giáo và
khét tiếng là anh dũng
, nhưng đồng thời họ cũng ham gây lộn với nhau
quá, nội chiến lung tung, các tiểu quốc chia rẻ nhau, yếu đi, và khi gặp nạn
ngoại xâm, mặc dầu họ chiến đấu can đảm mà cũng không tự cứu được.
Chuyện thành Chitor – một trong những kinh đô của họ - thất thủ, do Tod
kể lại, đọc cũng say mê như truyện hoang đường Athur hoặc truyện
Charlemagne, vì tài liệu đều mượn của các sử gia Rajpute, những người
quá yêu nước, chắc là không chép hết sự thực, cho nên bộ sử Rajasthan có
lẽ cũng chỉ là những truyện hoang đường như La Mort d’Arthur hoặc La
