Người Ấn bảo muốn hiểu được đời sống thì có cách là nhận rằng mỗi kiếp
người chịu hậu quả của những hành vi các kiếp trước. Không một hành vi
lớn hoặc nhỏ, tốt hoặc xấu nào mà không tác động tới kiếp sau, mỗi cử chỉ
đều có hậu quả của nó. Đó là luật karma, luật quả báo trong thế giới tâm
linh; nó là luật tối thượng mà cũng ghê gớm nhất. Một người mà làm điều
thiện tránh điều ác thì một đời người đó chưa đủ để thưởng công cho người
đó; phần thưởng sẽ chia ra làm nhiều kiếp sau này của người đó, và nếu
trong những kiếp này cũng vẫn tiếp tục làm điều thiện thì sẽ được hưởng
những địa vị mỗi ngày mỗi cao, được hưởng phúc mỗi ngày mỗi nhiều; trái
lại nếu làm nhiều điều ác thì có thể sẽ phải đầu thai làm hạng tiện dân, làm
chồn, làm chó
. Luật karma đó, cũng như luật Moira, tức định mạng,
của người Hi Lạp, chẳng những người mà ngay cả thần linh cũng không thể
chống nó được, cái mà các nhà thần học gọi là ý chí của thần linh, chính là
cái mà người Ấn gọi là karma. Nhưng karma khác với số phận, vì nói tới số
phận tức là nhận rằng con người không làm sao thay đổi số phận của mình
được, các thần linh đã bắt sao phải chịu vậy; còn theo luật karma (nếu
chúng ta coi tất cả những kiếp nối tiếp nhau chỉ là một kiếp duy nhất) thì
chính chúng ta làm chủ, tạo ra cái nghiệp của ta. Thiên đường, Địa ngục
đều không thể làm dứt cái tác động của karma được; hoặc làm ngưng cái
chuỗi sinh sinh tử tử được; sau khi thể xác chết rồi, linh hồn có thể phải
xuống Địa ngục để chịu một hình phạt nào đó hoặc lên Thiên đường để
hưởng một phần thưởng nào đó; nhưng không có linh hồn nào bị đày hoài
dưới Địa ngục và rất ít linh hồn được ở hoài trên Thiên đường; hầu hết các
linh hồn đều qua cảnh Địa ngục và Thiên đường rồi sớm muộn gì lại trở về
cõi trần để sống nốt cái karma của mình trong những kiếp đầu thai khác
.
Về phương diện sinh lí, thuyết đó đúng một phần lớn. Chúng ta là hậu thân
của tổ tiên chúng ta và con cháu chúng ta sẽ là hậu thân của chúng ta; mà
những tật của cha có thể di truyền lại cho con cháu, có khi tới mấy đời
(mặc dầu không luôn luôn như vậy như một số người lạc hậu nghĩ lầm).
