chí, đông chí, xuân phân, thu phân, bảo rằng quả đất tròn, mỗi ngày quay
một vòng chung quanh trục của nó, và đi trước các nhà phát minh thời Phục
hưng, ông ta viết: “Thiên cầu (sphère céleste) đứng yên mà vì quả đất quay
chung quanh trục của nó nên ta mới thấy các tinh tú mọc rồi lặn mỗi ngày,
mỗi đêm”. Người nối nghiệp danh tiếng nhất của ông, Brahmagupta sắp lại
các tri thức về thiên văn ở Ấn Độ thời đó thành hệ thống, nhưng bác bỏ
thuyết của Aryabhata về sự trái đất quay tròn, mà làm cho môn đó không
tiến được nữa.
Các nhà bác học đó và những người kế nghiệp họ theo các nhà thiên văn
Babylone chia vòm trời thành các chòm sao hoàng đới (constellations
zodiacales), họ đặt ra một thứ lịch mỗi năm mười hai tháng, mỗi tháng ba
mươi ngày, mỗi ngày ba mươi giờ, cứ năm năm lại có một tháng nhuận. Họ
tính được một cách tinh xác lạ lùng – đối với thời đó – trực kính của mặt
trăng, các ngày nhật thực, nguyệt thực, vị trí của lưỡng cực, vị trí và sự vận
chuyển của các ngôi sao chính. Khi viết câu này trong bộ Siddhanta: “Trái
đất, do trọng lực của nó, nó hút hết thảy mọi vật về nó”, họ đã tìm ra được
thuyết trọng lực, nếu không phải là luật trọng lực.
Muốn làm được những bài toán rắc rối như vậy, người Ấn đã nghĩ ra một
hệ thống toán học về mọi điểm, trừ hình học, cao hơn toán học Hi Lạp.
Chúng ta hưởng được của phương Đông nhiều di sản quí báu, trong số đó
phải kể các con síp (chiffre)
. Và hệ thống thập phân đã từ Ấn Độ
truyền qua phương Tây do người Ả Rập làm trung gian. Chúng ta thường
gọi các con síp Ả Rập, như vậy là lầm, vì trên các phiến đá của vua Açoka
(256 trước Công nguyên) chúng ta đã thấy khắc những síp đó rồi, mãi ngàn
năm sau mới thấy trong các sách của người Ả Rập. Chính nhà đại bác học
Laplace, tinh thần rất cao thượng, đã viết về điểm đó như sau:
Chính nhờ Ấn Độ mà chúng ta học được cái cách tài tình chỉ dùng có mười
chữ mà viết được đủ các số, mỗi chữ vừa có một trị số tuyệt đối, vừa có một
trị số tuỳ theo vị trí của nó; ý đó tế nhị mà quan trọng, ngày nay chúng ta
