cái duyên dáng đặc biệt của thời đại hoàng kim Ấn Độ. Đây là hai đoạn văn
của các nhà đại số học cổ đó:
Một phần năm một bầy ong đậu trên một bông hoa của Kadamba, một
phần ba đậu trên một bông hoa của Silindhra, ba lần hiệu số của hai số đó
đậu trên một bông hoa của Kutaja; còn lại một con ong bay qua bay lại
trong không gian. Cô nàng xinh đẹp ơi, xin chỉ cho anh biết hết thảy bầy
ong có bao nhiêu con.
Ôi người yêu của anh ơi, anh đã mua cho em, cùng một giá tiền, tám viên
hồng ngọc, mười viên ngọc bích và trăm viên ngọc châu để làm đôi bông
tai cho em; tổng số tiền trả ba thứ ngọc đó ba lần nhỏ hơn một nửa số
trăm: em ơi, xin em cho anh biết giá mỗi lô là bao nhiêu.
Người Ấn không thành công mấy về hình học. Để đo và xây cất các đền
thờ, các tu sĩ Ấn đã biết định lí Pythagore (bình phương của đường huyền
một tam giác thẳng góc bằng tổng số các bình phương của hai cạnh kia) từ
mấy trăm năm trước Công nguyên. Có lẽ do ảnh hưởng của Hi Lạp,
Aryabhata tìm được diện tích hình tam giác, hình thang và hình tròn và tính
được trị số của π là 3,1416, mà ở châu Âu, mãi tới thời Purbach (1423-
1461) mới tính ra được một trị số đúng hơn. Bhaskara đã lờ mờ thấy những
qui tắc đại cương của môn tính vi phân (calcul différentiel); Aryabhata lập
một bảng kê các khoa học, và cuốn Surya Siddhanta chứa nhiều khái niệm
về phép lượng giác (trigonométrie) tiến bộ hơn của người Hi Lạp.
Trong hai hệ thống tư tưởng Ấn Độ có nhiều lí thuyết vật lí giống các hệ
thống Hi Lạp một cách lạ lùng. Kanada
, nhà sáng lập ra triết lí
Vaisheshika, cho rằng thế giới gồm các nguyên tử, mỗi hành [như ngũ hành
của Trung Hoa: lửa, nước, đất…] có một thứ nguyên tử khác nhau. Các
triết gia Jaïn trái lại, nghĩ như Democrite [triết gia Hi Lạp khoảng 400 trước
Công nguyên] rằng nguyên tử nào cũng như nhau cả, chỉ do cách tổ hợp
khác nhau mà tác động khác nhau. Kanada cho rằng ánh sáng và nhiệt (sức
