của Hi Lạp những gì và Hi Lạp học lại của người Ấn những gì? Điều đó
chúng ta không biết được. Garrison bảo: “Ở thời đại Alexandre, các y sĩ và
giải phẫu gia Ấn nổi tiếng là biết rộng, trị bệnh giỏi, quả là danh bất hư
truyền”; nên nói thêm rằng theo vài nhà bác học thì Aristote học được của
người Ấn rất nhiều. Các y sĩ Ả Rập và Ba Tư cũng vậy, nhưng cũng khó mà
biết được các y sĩ Ấn Độ đã mang ơn các y sĩ Bagdad và các y sĩ Babylone
bao nhiêu, do các y sĩ Bagdad làm trung gian. Một mặt, vài vị thuốc như
nha phiến, thuỷ ngân và vài phương pháp chẩn bệnh như cách coi mạch,
hình như từ Ba Tư truyền qua Ấn Độ; mặt khác chúng ta thấy ở thế kỉ VIII
sau Công nguyên, người Ả Rập và Ba Tư dịch các sách thuốc mà Sushruta
và Charaka đã viết từ ngàn năm trước. Đại vương Hồi giáo Harun-al-
Rashid
nhận rằng Ấn Độ tấn bộ hơn Ả Rập về khoa học và y học nên
mời các danh y Ấn lại Bagdad dựng nhà thương và trường y khoa. Huân
tước Ampthill kết luận rằng y học Âu châu thời Trung cổ và cả thời Cận đại
tấn bộ nhờ người Ả Rập mà Ả Rập lại mang ơn của Ấn Độ. Có thể tin rằng
y học, môn học cao thượng nhất mà cũng ít chắc chắn nhất đó, đã xuất hiện
từ thời Thượng cổ ở Sumérie, Ai Cập và Ấn Độ và đã phát triển nhờ ba xứ
đó trao đổi kiến thức với nhau, ảnh hưởng lẫn tới nhau.
II. SÁU HỆ THỐNG CỦA TRIẾT HỌC BÀ LA MÔN
Triết học Ấn Độ đã có từ thời Thượng cổ - Nhiệm vụ tối cao của nó – Các
học giả - Các hình thức – Quan niệm về chính giáo – Địa vị của triết học
Ấn.
Về triết học, địa vị ưu tiên của Ấn Độ còn rõ rệt hơn về y học nữa, mặc dầu
chúng ta cũng không biết rõ nguồn gốc triết Ấn và mới đưa ra được những
giả thuyết thôi. Vài Upanishad có trước những trang cổ nhất về triết học Hi
Lạp mà hiện nay chúng ta được biết; Pythagore, Parménide và cả Platon
