LỊCH SỬ VĂN MINH ẤN ĐỘ - Trang 290

Coi nó y như một đọt sen vàng kìa.

Ôi đoá sen của tôi, con gái của tôi, niềm vui vinh dự cho dòng Bharat và
dòng Kuru!

Nếu lời tụng các kinh Veda mà đúng thì Duryodhan dũng cảm bây giờ hiện
ở trên thiên cung;

Thế thì sao ta còn đau khổ làm chi vì mất tình yêu thương của nó,

Nếu lời trong Shastra mà đúng thì con trai tôi, con trai anh dũng của tôi
bây giờ ở trên thiên cung.

Nó mãn kiếp trần của nó rồi thì ta còn đau khổ, rầu rĩ làm chi nữa?”.

Chỉ có một đề tài ái tình và chiến tranh đó mà tác giả đã miêu tả, thêu dệt
cả ngàn cách. Thần Krishna làm ngưng cuộc chém giết để thuyết về tính
cách cao quí của chiến tranh và sự cao quí của chính ngài; khi sắp tắt thở,
vị anh hùng Brishma cũng rán kéo dài thêm đời sống để tỉ mỉ giảng giải về
luật lệ của tập cấp, luật kế thừa, về hôn nhân, phép tặng dữ, về tang lễ, về
triết thuyết Shankhya, về các Upanishad, kể một loạt huyền thoại, truyện
hoang đường, truyền thuyết và diễn thuyết một hồi về bổn phận của các
ông vua. Giữa những đoạn mà tình tiết hoàn toàn có tính cách bi tráng, lời
tươi đẹp như những ốc đảo, xen vào những đoạn dài khô khan, bụi lầm như
sa mạc, trong đó tác giả chép phổ hệ các vua chúa, tả về địa lý, biện luận về
thần học và siêu hình học. Trong trường ca Mahabharata có đủ hết: ngụ
ngôn, truyện thần tiên, truyện tình, đời sống các vị thánh, và tất cả bộ thơ
trường thiên vĩ đại đó thành một mớ hỗn độn kém xa Iliade và Odyssée về
phương diện hình thức, nhưng tư tưởng thì có phần phong phú hơn. Mới
đầu chỉ là một trường ca tả sự hoạt động, lòng anh dũng, cảnh chiến tranh,
nguồn hứng của tập cấp Kshatriya (chiến sĩ), rồi sau các tu sĩ Bà La Môn
lợi dụng nó để giảng cho dân chúng luật Manou, các qui tắc yoga, các phép