một trong ba mươi sáu nhạc chỉ chính; nhưng đồng thời lại vô hạn định vì
từ các nhạc chỉ chính đó, nhạc sĩ có thể tạo ra bao nhiêu biến điệu
(variation) cũng được, tới vô cùng. Mỗi nhạc chỉ đó, gọi là raga
, gồm
năm, sáu hay bảy “nốt” nhạc và nhạc sĩ phải dùng đi dùng lại hoài một
trong những “nốt” nhạc đó. Tùy tình cảm hay cảnh tượng được diễn trong
mỗi raga, mà raga mang tên là “Bình minh”, “Xuân cảnh”, “Cảnh đẹp
hoàng hôn” hay “Say rượu” vân vân, mỗi raga liên hệ tới một tháng nào
trong năm hay một giờ nào trong ngày. Theo các truyền kì Ấn Độ, các raga
đó có một năng lực huyền bí; chẳng hạn người ta kể rằng một vũ nữ trẻ
miền Bengale hát bản đảo vũ Megh mallar raga mà làm cho trời đổ mưa.
Các raga có từ lâu đời nên mang tính cách linh thiêng; tương truyền chính
thần Shiva đã qui định hình thức các raga nên nhạc sĩ nào cũng phải theo
đúng. Một nhạc sĩ tên là Narada vì không thận trọng khi diễn các raga, bị
thần Vichnou đày xuống địa ngục để thấy cảnh đàn ông đàn bà khóc lóc
thảm thiết vì gẫy chân gẫy tay; Vichmou bảo Narada rằng những raga mà
Narada đã diễn bậy cũng như các chân tay gẫy đó. Từ đó Narada thận trọng
hơn mỗi khi chơi nhạc.
Nhạc sĩ Ấn phải giữ đúng cái raga đã lựa làm nhạc chỉ thì chẳng qua cũng
như nhạc sĩ Âu khi soạn một bản so-nat (sonate) hay một bản hoà âm
(symphonie) phải giữ đúng ý chính của bản nhạc, chứ không bị câu thúc gì
hơn; cả hai tuy mất một chút tự do thì bù lại, bố cục được liên tục hơn, hình
thức đăng đối hơn. Nhạc sĩ Ấn cùng ở trong một hoàn cảnh với triết gia
Ấn; cũng khởi đầu từ cái hữu hạn để cho “tinh thần bổng lên chỗ vô cùng”
nhờ âm tiết, khúc nhạc uyển chuyển tới rồi lui, lui rồi tới, xoắn lấy nhạc
chỉ, mà cũng nhờ sự đơn điệu của khúc nhạc nó như thôi miên người nghe,
nhạc sĩ riết rồi đạt tới một tâm trạng gần như người tu hành yoga, mất cả ý
chí, quên cả bản ngã, quên cả vật thể, không gian và thời gian; tâm thần lần
lần chìm vào một cõi hoà hợp bí ẩn và thâm thuý với một Bản thể mênh
mông và tĩnh, coi thường mọi ý muốn, mọi sự biến đổi, ngay cả sự chết
nữa.
