Tức Fergusson. (ND).
Ở I Pha Nho, xây cất trong thế kỉ XVI. (ND).
Mới đầu thành Delhi gồm năm mươi hai cung điện, bây giờ chỉ còn hai
mươi bảy cung điện là đứng vững. Năm 1857, trong một cuộc khởi nghĩa
Cipaye (coi chương sau), một đạo quân Anh lâm nguy phải trốn vào đó và
phá một số cung điện đề làm kho chứa quân nhu.
Vua Jehan đã tính sai khi rào các cung điện diễm lệ đó thành một đồn
luỹ. Khi quân Anh bao vây Agra, năm 1803, dĩ nhiên họ nã súng vào thành.
Thấy đạn rơi trúng điện Khass Mahal của các vua trước, người Ấn xin đầu
hàng; họ đành phải thua trận để bảo vệ một công trình mĩ thuật. Ít lâu sau,
Warren Hastings sai phá phòng tắm trong cung điện để dâng Anh Hoàng
George IV; sau cùng Huân tước William Bentinck bán một số cung điện
khác để lấy tiền cho vào ngân quỹ Ấn Độ.
William Bentinck, một trong số Thống đốc tốt nhất của Ấn, đã có hồi
định bán điện đó cho một nhà thầu Ấn lấy ba triệu quan, và nhà thầu đó
tính ra, chỉ bán vật liệu thôi cũng đã lời nhiều lắm rồi. Nhưng từ khi Huân
tước Curzon lên làm Phó vương Ấn Độ thì chính quyền lo bảo tồn tất cả
các cổ tích Mông Cổ ở Ấn.
Tác giả chỉ muốn nói: kiến trúc Ấn so với kiến trúc Hồi, cũng tựa như
kiến trúc gô-tích thời Trung cổ so với kiến trúc thời Phục hưng ở Âu. (ND).
