quyền nhô, cặp mắt nhỏ, màu nâu, hiền từ, miệng rộng, móm, gần rụng hết
răng, tai như tai voi, mũi cực to, tay chân lòng khòng; rồi tưởng tượng con
người loắt choắt đó chỉ quấn mỗi chiếc sà-rông, đứng trước mặt một thẩm
phán Anh, trả lời cuộc chất vấn về tội hô hào đồng bào “bất hợp tác” với
Anh. Rồi bạn lại rán tưởng tượng thêm nữa con người đó ngồi trên một
chiếc thảm nhỏ trong một phòng hoàn toàn trống của trường
Satyagrahashram – Trường Chân lí – của ông ở Almedabad; hai ống chân
khẳng khiu quặp lại theo kiểu ngồi kiết già, tay quay một cái guồng quay
sợi, mặt nhăn nheo, má hóp vì lo lắng về trách nhiệm nặng nề của mình, trí
óc lúc nào cũng nghĩ cách đối đáp cho mau và thích đáng hết thảy những ai
muốn tìm sự tự do. Từ năm 1920
, người thợ dệt gầy gò, cực khổ đó
làm thủ lãnh tinh thần và cả chính trị nữa của 320 triệu người Ấn. Khi ông
ta ra trước quần chúng thiên hạ chen lấn chung quanh ông để được rờ cái
sà-rông của ông, hôn bàn chân ông.
Mỗi ngày bốn giờ, ông dệt thứ vải thô khaddar, hy vọng thuyết phục được
đồng bào noi gương mình dùng thứ vải nội hoá đó, tẩy chay các hàng Anh
đã làm chết ngành dệt Ấn. Tất cả của cải của ông chỉ gồm ba cái khăn vải
thô, hai cái để thay đổi quấn mình, một cái để thay giường và nệm. Trước
kia ông là một luật sư giàu có, sau phân phát hết gia sản cho người nghèo;
bà vợ lúc đó đã đứng tuổi, hơi do dự - điều đó rất dễ hiểu – rồi sau theo
ông. Ông ngủ ngay trên sàn hoặc trên mặt đất. Sống toàn bằng trái cây (hạt
dẻ, cam, chanh, chà là…), cơm và sữa dê; nhiều khi suốt mấy tháng chỉ
uống sữa và ăn trái cây; trong đời ông chỉ có mỗi một lần ăn thịt; có khi
suốt mấy tuần tuyệt thực. Ông bảo: “Sự tuyệt thực đối với tôi cũng cần thiết
như cặp mắt. Mắt quan trọng cho đời sống bên ngoài ra sao thì tuyệt thực
cần cho đời sống nội tâm như vậy”. Ông cho rằng máu càng trong sạch thì
trí óc càng minh mẫn, nhận định được đúng ngoại vật; và các chân lí cốt
yếu – đôi khi có thể thấy được cả linh hồn của vũ trụ - hiện ra phía sau cái
Maya cũng như ngọn núi Everest sau đám mây vậy.
Trong khi tuyệt thực để rán chiêm vọng thần linh, ông vẫn không xa lánh
