LỊCH SỬ VĂN MINH ẤN ĐỘ - Trang 400

Gandhi dùng cái chakar, guồng quay sợi, để biểu hiện sự gia nhập, trung
thành với phong trào quốc gia; ông hô hào mọi người Ấn, cả những người
giàu, mặc quần áo bằng vải dệt lấy trong nhà, tẩy chay các hàng ngoại quốc
dệt bằng máy ở Anh để cho tới mùa đông u ám, gia đình nào cũng được
nghe tiếng vo vo của guồng quay sợi.

Ông không được mọi người hưởng ứng: khó mà ngưng dòng lịch sử lại
được. Nhưng dân Ấn đã gắng sức nghe ông. Sinh viên Ấn khắp nơi đều
mặc thứ vải thô khadda, các bà quí phái bỏ thứ lụa Nhật Bản, dệt lấy vải
mà bận; ngay như gái điếm trong các nhà chứa và tội nhân trong khám
cũng quay sợi. Sau cùng, tại nhiều thành phố, người ta tổ chức những cuộc
thiêu huỷ, các đại thương gia Ấn chở các hàng nhập cảng lại liệng hết vào
đống lửa. Ở Bombay, nội một ngày, người ta thiêu huỷ 150.000 tấm vải.

Phong trào đả đảo kĩ nghệ đó thất bại, nhưng đã tập hợp được dân Ấn trong
mười năm và gây một ý niệm mới về sự thống nhất quốc gia, đoàn kết
chính trị cho biết bao nhiêu triệu người. Dân tộc Ấn còn do dự về phương
tiện phải dùng nhưng chấp nhận ngay mục tiêu, và mở lòng ra tiếp đón
thánh Gandhi mặc dầu nghi ngờ tài năng của chính khách Gandhi; trong
một thời gian họ đoàn kết với nhau, một lòng ngưỡng mộ ông, như Tagore
nói về ông:

Ông ngừng lại ở ngưỡng cửa các căn nhà tồi tàn của hằng ngàn người
cùng khốn, y phục của ông y hệt y phục của họ. Ông nói với họ bằng ngôn
ngữ của họ. Đó mới thực là một chân lí sinh động chứ không phải chỉ là
những lời suông trong sách vở. Vì vậy mà tiếng tôn xưng Mahatma (Thánh)
mà dân Ấn tặng ông đã thành tên thực của ông. Ai là người cảm thấy như
ông rằng tất cả mọi người Ấn chính là da thịt của mình, máu mủ của mình?
Khi tình thương tới gõ cửa Ấn Độ thì cửa đã mở toang chờ sẵn rồi… Nghe
tiếng gọi của Gandhi, Ấn Độ xông ngay tới một cảnh vinh quang cao quí
mới, như hồi xưa, rất xa xăm, khi Phật Tổ tuyên bố đạo từ bi, thương yêu