nhờ học mà hiểu được Atman (tức linh hồn thế giới), có thiên tài không đủ,
học trong sách cũng không đủ… Một tu sĩ Bà La Môn phải từ bỏ sự học đi
mà trở lại như một em bé… đừng chạy theo từ ngữ nữa, chỉ mỏi miệng vô
ích thôi”. Như Spinoza sau này nói, sự tri giác tuyệt cao là sự tri giác trực
tiếp, sự đốn ngộ, như Bergson nói, nó là sự trực giác, cái “giác” tự thâm
tâm sau khi đã tự ý hết sức khép kín cánh cửa của ngũ quan. “Cái Brahman
tự túc được, đã đục những cửa của ngũ quan để ngó ra ngoài, vì vậy
con người ngó ra ngoài mà không ngó vào thâm tâm mình, nhưng một vị
hiền triết nhắm mắt lại, và muốn được bất tử, có thể thấy được cái “ngã”
núp ở phía sau”.
Nếu một người nhìn vào trong nội tâm mà không thấy gì cả, thì đó là một
chứng cớ rằng sự nội quan của người đó đúng, vì con người mà còn chìm
đắm trong cái phù du, cái đặc thù thì không thể thấy được cái vĩnh cửu ở
trong tâm. Muốn cảm thấy cái thực thể nội tâm đó thì trước hết phải tự gột
sạch mọi hành động, mọi ý nghĩ xấu xa, mọi náo động của thể chất và tâm
hồn đã. Muốn vậy phải nhịn ăn và chỉ uống nước thôi trong hai tuần lễ, như
vậy tinh thần như được cái đói dẫn dắt tới cõi bình tĩnh, ngũ quan được
trong sạch và hoàn toàn an ổn, tinh thần bình tĩnh rồi mới có thể tự cảm
thấy nó và cảm thấy cái biển mênh mông của linh hồn mà nó chỉ là một
phần tử, sau cùng cá nhân biến đi và cái Đơn nhất cái Thực thể hiện lên. Vì
nhìn vô nội tâm, con người minh triết không thấy cá nhân của mình – bởi lẽ
cá nhân đó chỉ là một loạt những trạng thái ý thức nối tiếp nhau, chỉ là thân
thể nhìn từ phía trong – mà thấy cái Atman
cái Ngã của mọi cái ngã,
Linh hồn của mọi linh hồn, cái Tuyệt đối vô hình vô sắc nó bàng bạc chung
quanh ta mỗi khi ta tự quên mình đi.
Đây là giai đoạn thứ nhất trong bí giáo đó: người ta nhận thấy bản thể cái
“ngã” của ta không phải là thể chất, không phải là tinh thần, cũng không
phải là cái ngã cá nhân, nhưng là cái gì sâu thăm thẳm, vô hình vô thanh ở
trong nội tâm ta, cái đó là Atman. Giai đoạn thứ nhì là Brahman
, bản
thể của thế giới không thể đụng chạm được [nghĩa là vô hình, vô sắc vô
