LỊCH SỬ VĂN MINH ẤN ĐỘ - Trang 76

Chúng ta không có được nhiều tài liệu về các nhà trong phái hoài nghi đó,
sở dĩ còn biết được chút gì là chỉ nhờ những bài đối thủ của họ công kích
họ. Người được biết sớm nhất, ít nhất là biết tên, là Brihaspati, nhưng các
Sutra [kinh] về thuyết hư vô của ông đã thất lạc và ông chỉ còn lưu truyền
lại có mỗi một bài thơ, trong đó ông chỉ trích các tu sĩ một cách không úp
mở, không có chút tối tăm siêu hình gì cả.

Không có trời mà cũng không có sự giải thoát cuối cùng,
Không có linh hồn, không có thế giới vị lai, không có những nghi thức của
các tập cấp…
Ba kinh Veda, ba cách tự chủ,
Và tất cả những tro bụi của sự hối hận,
Tất cả những cái đó chỉ là những mánh khoé mưu sinh của một bọn người
Thiếu trí tuệ và thiếu hùng dũng…
Làm sao cơ thể của chúng ta này, sau khi thành cát bụi còn có thể
Trở về trái đất này được nữa? Và nếu có một bóng ma nào có thể qua
Các thế giới khác, thì làm sao nó không nhớ nhung thương tiếc
Những người thân nó để lại phía sau, mà không quay về với họ?
Những tang lễ tốn kém
Chỉ là những khoé mưu sinh
Của bọn tu sĩ quỉ quyệt tưởng tượng – thế thôi…
Còn sống thì người ta cứ hưởng đời, đừng nhịn gì cả,
Của tất cả bạn bè mà ăn uống linh đình, càng nhiều bơ sữa càng tốt.

Thuyết đó của Brihaspati làm phát sinh phái duy vật Ấn Độ, gọi là
Charvaka (tên một người trong phái). Họ chế nhạo thuyết cho rằng các
kinh Veda là chân lí được thiên khải. Họ bảo, chân lí không thể nào biết
được nếu không dùng tới giác quan. Cũng không thể hoàn toàn tin lí trí
được vì giá trị của một qui kết không những tuỳ thuộc cách nhận xét đầu
tiên có đúng hay không, cách lí luận có đúng phép hay không, mà còn giả
thuyết này nữa: sự việc trong dĩ vãng xảy ra cách nào thì trong tương lai