LỊCH SỬ VĂN MINH ẤN ĐỘ - Trang 88

ra lấp lánh như làn nước ở đáy giếng. Vì thiếu ăn, da đầu ta nhăn nhúm lại
y như vỏ một quả bầu hái non để dãi dầu dưới mưa, ngoài nắng. Lúc đó
nắm vào bao tử thì thấy nó dẹp lép, ngón tay đụng tới xương sống. Ta rán
nghỉ ngơi một chút nhưng lảo đảo, ta té úp mặt xuống đất vì thiếu ăn. Ta
xoa bóp chân tay cho cơ thể bớt nhức nhối, xoa tới đâu lông rụng tới đó, vì
thiếu ăn.

Nhưng một hôm Đức Phật nghĩ rằng sự khổ hạnh đày ải tấm thân không
phải là cách hay nhất để giác ngộ. Có lẽ ngày đó Ngài đói hơn những ngày
khác, hoặc một kĩ niệm êm ái nào đó làm dao động lòng Ngài. Ngài thấy
rằng tất cả sự khổ hạnh đó không làm cho Ngài giác ngộ như Ngài mong
muốn. “Cách tu khắc khổ đó không đem lại cho ta sự giác ngộ siêu phàm,
cái nhuệ trí của lương tâm – mà chỉ cái này mới thực cao cả”. Trái lại là
khác: nếu có nhờ cách đó mà tinh thần thanh thoát được một chút ít thì lại
mắc cái thói tự cao tự đại rằng mình đã chịu nổi mọi nỗi khổ hạnh. Thế là
Ngài bỏ lối tu đó, lại ngồi dưới bóng mát cây cổ thụ. Ngài ngồi đó, tuyệt
nhiên không nhúc nhích, quyết tâm bao giờ tự giác rồi mới đi chỗ khác.
Ngài trầm tư: cảnh sinh lão bệnh tử do đâu mà ra? Bỗng Ngài cảm thấy cái
cảnh sinh tử, tử sinh cứ nối tiếp nhau một cách bất tuyệt, có sinh thì có tử
có tử thì có sinh, mỗi lần tâm hồn yên ổn, vui vẻ thì lại ước ao những vui
khác rồi chịu những âu sầu khác, thất vọng khác, đau khổ khác. “Như vậy,
khi tinh thần ta đã thanh tĩnh, trong trẻo rồi, ta đã trầm tư về lẽ sinh rồi tử,
tử rồi sinh của muôn loài. Trong một lúc thiên thị, trong trẻo, siêu nhiên, ta
thấy các sinh vật, dù sang dù hèn, dù xấu dù đẹp, đều chết rồi tái sinh, chịu
cái kiếp sung sướng hay khổ tuỳ theo cái Karma [Nghiệp] của mình nghĩa
là theo luật nhân quả phổ biến này: làm điều thiện thì được thưởng, làm
điều ác thì bị phạt trong kiếp này hoặc trong kiếp sau, khi linh hồn đầu thai
rồi.

Chính vì thấy cảnh liên tục sinh tử, tử sinh đó, Đức Phật đâm chán ngán về
kiếp người. Ngài bảo: sinh là nguồn gốc của mọi khổ não. Vậy mà loài
người cứ phải tái sinh hoài, có khác gì để làm cho biển khổ không lúc nào