tre già sinh ra một con vật bò sát gọi là con “thanh ninh”, con “thanh
ninh” sinh ra con “trình”, con “trình” sinh ra con ngựa, con ngựa sinh ra
con người, người lại trở về cái “cơ”. Vạn vật sinh từ cái cơ rồi lại trở về
cái cơ
[Chí lạc].
Thuyết đó không sáng sủa bằng thuyết Darwin, nhưng không phải là vô ích.
Trong cái chu kì bất tuyệt ấy, loài người cũng có thể chịu nhiều sự biến đổi;
cái hình thể của chúng ta ngày nay chỉ là phù du, và nếu đứng vào phương
diện vĩnh cửu mà xét, thì hình thể của ta chỉ là một thực thể bề ngoài thôi,
một mảnh của cái màn ảo tưởng (Maya).
Một hôm Trang Chu chiêm bao thấy mình là bướm, thích chí bay lượn,
quên mình là Chu. Chợt tỉnh dậy, ngạc nhiên thấy mình là Chu. Không biết
Trang Chu chiêm bao là bướm hay bướm chiêm bao là Chu [Tề vật luận].
Vậy chết là thay đổi hình thể, chưa biết chừng để được một kiếp tốt hơn.
Đại dã [ông Thợ đúc lớn] – Ibsen
sau này cũng gọi tạo hoá bằng tên đó
– liệng chúng ta vào cái lò đúc để tạo nên một vật khác.
Tử Lai đau nặng thở hổn hển, gần chết; vợ con bao quanh mà khóc. Tử Lê
lại thăm, thấy vậy bảo họ: “Đi chỗ khác đi, đừng làm rộn sự biến hoá”.
Rồi đứng tựa cửa, nói với Tử Lai: “Tạo hoá lớn lao thay! Tạo hoá sắp làm
gì anh đây? Sắp đưa anh đi đâu? Biến anh thành gan con chuột hay cánh
con trùng
Tử Lai đáp: “Cha mẹ bảo con đi đâu, dù đông tây hay nam bắc thì con
cũng phải theo. Âm dương đối với ta chẳng hơn cha mẹ đối với con ư? Nếu
Âm dương đưa ta tới chỗ chết mà không theo thì ta là kẻ ngỗ nghịch, chứ
Âm dương có lợi gì với ta đâu. Đại khối cho ta một thân thể, làm nhọc ta
bằng cuộc sống, lấy tuổi già cho ta được thảnh thơi và lấy cái chết cho ta
nghỉ ngơi. Đại khối khéo nuôi ta thì khéo lo cái chết cho ta. Nay có một thợ
đúc lớn (đại dã), nếu chất thanh gươm Mạc Da
… thì người thợ đúc
