II. CÁC CUỘC THÍ NGHIỆM CHỦ NGHĨA XÃ HỘI
Hỗn loạn và khốn cùng – Đời Hán – Các cải cách của Vũ Đế – Thuế lợi
tức – Kinh tế chỉ huy của Vương Mãng – Vương Mãng thất bại – Rợ Hồ
xâm nhập
Tần Thuỷ Hoàng nằm xuống là trong nước nổi loạn liền; trong lịch sử
thường xảy ra như vậy mỗi khi một kẻ độc tài tắt thở, chỉ một người bất tử
mới có thể nắm hết quyền trong tay được. Con ông là Nhị Thế giết thừa
tướng Lí Tư, dân chúng nổi loạn, giết Nhị Thế
và nhà Tần chấm dứt chỉ
năm năm sau khi Tần Thuỷ Hoàng chết.
Hậu duệ và tướng suý của lục quốc (sáu nước chư hầu bị Tần diệt trước
kia) cùng nổi dậy và Trung Hoa lại loạn lạc hơn bao giờ nữa. Lúc đó, một
con người khôn lanh, táo bạo, Cao Tổ [tức Lưu Bang] chiếm ngôi, mà sáng
lập nhà Hán, lâu bền tới bốn thế kỉ mặc dầu có vài lần bị đứt đoạn và một
lần phải dời đô
. Hán Văn Đế (179 – 157 tr. TL) lại cho tự do ngôn luận,
theo chính sách hiếu hoà. Chính ông đặt ra cái lệ đút lót các tướng địch để
họ lui binh.
Ông vua lớn nhất đời Hán là Võ Đế, cầm quyền trên nửa thế kỉ (140-87 tr.
T.L), đẩy lui được rợ Hung Nô, mở mang bờ cõi tới Triều Tiên, Mãn Châu,
Tân Cương, Nam Việt
. Lần đầu tiên đế quốc Trung Hoa được rộng lớn
như vậy.
Võ Đế
thí nghiệm chủ nghĩa xã hội, tuyên bố rằng bao nhiêu tài
