nay thuộc tỉnh Hà Nam. Người Trung Hoa hiện nay còn tự xưng là người
Hán. (ND).
Nam Việt là một quốc gia cổ có lãnh thổ bao gồm một số phần của các
tỉnh Quảng Đông, Quảng Tây, Vân Nam của Trung Quốc hiện đại và phần
lớn miền Bắc Việt Nam. Nam Việt được thành lập năm 207 tr.T.L bởi Triệu
Đà, một tướng của nhà Tần Trung Quốc. Kinh đô của Nam Việt là thành
Phiên Ngung, nay là một quận thuộc Quảng Châu, Trung Quốc. Nhà Triệu
tồn tại từ năm 207 đến năm 111 tr. T.L thì bị nhà Hán thôn tính, trải qua 5
đời vua… (Theo Wikipedia). (Goldfish).
Ở trên sách in là Võ Đế, nhưng từ đây đến cuối tiết này, sách in lại in
là Vũ Đế, nên tôi sửa lại thành Võ Đế hết. (Goldfish).
Nguyên văn tiếng Anh: To break the power of middlemen and
speculators- “those who buy on credit and make loans, those who buy to
heap up in the towns, those who accumulate all sorts of commodities”.
(Goldfish).
Granet, học giả Pháp, trong cuốn Văn Minh Trung Hoa bảo: “Chính
sách đó thật cách mạng. Nếu Võ Đế có tinh thần kiên trì thì ông ta đã biết
lợi dụng tình trạng đó mà tạo nên Quốc gia Trung Hoa trong một xã hội
mới rồi… Nhưng ông chỉ biết nhìn cái lợi trước mắt, làm cái gì gấp nhất,
dùng những phương tiện để giải quyết từng lúc một, xong rồi bỏ đi, chỉ
dùng những người mới một thời gian, hễ họ thành công, uy tìn tăng lên, có
thể lấn át được ông, là ông hi sinh họ liền. Tính đa nghi của một ông vua
chuyên chế, óc thiển cận của bọn quan lập pháp tại triều, khiến cho Trung
Hoa bỏ lỡ cơ hội hiếm nhất để thành một Quốc gia vững vàng và có tổ
chức. (ND).
Trong cuốn Sử Trung Quốc, cụ Nguyễn Hiến Lê bảo Vương Mãng
“mới đầu tự xưng là Giả Hoàng đế (nghĩa là thay quyền Hoàng đế), sau
tiếm hẳn ngôi vua, đổi quốc hiệu là Tân, năm 8 sau Tây lịch”. (Goldfish).
Nguyên văn: gentleman. Cũng có thể dịch là kẻ sĩ. (ND).
Coi cuốn The Revolution of Civilisation của W. Flinders Petrie.
Tức Thái tử Kiến Thành và Tề vương Nguyên Cát. Lúc đó ông còn là
Tần vương. (ND).
