Thấm thoát mười ba năm
Từ lâu sống trong lồng,
Nay được trở về với tự nhiên .
Bạch Cư Dị lựa một giải pháp khác: làm quan ở kinh đô, lần lần lên tới
chức thứ sử Hàng Châu rồi Binh bộ thị lang. Mặc dầu vậy ông vẫn sống tới
bảy mươi hai tuổi, làm được bốn ngàn bài thơ, và trong những thời bị đày,
ông vẫn hưởng được cái thú thiên nhiên. Ông biết được cái thuật sống cô
độc giữa đám đông và nghỉ ngơi trong một cuộc sống rất hoạt động. Ông
không có nhiều bạn, vì ông tự thú rằng ông rất dở về những món tiêu khiển
xã hội thích nhất: thư (viết chữ), hoạ, kì (đánh cờ) và đổ bác”. Ông thích
nói chuyện với những người chất phác và tương truyền, làm xong một bài
thơ, ông thường đọc cho một bà già quê mùa nghe, chỗ nào bà ta không
hiểu thì ông bỏ hết. Vì vậy ông thành thi sĩ được bình dân quí mến nhất;
thơ ông được chép lên tường các trường học, các đền chùa, cả trong phòng
ở dưới thuyền nữa. Một ca nhi trẻ bảo một thuyền trưởng: “Ông đừng
tưởng tôi là hạng vũ nữ tầm thường, tôi thuộc bài Trường hận ca của Bạch
Cư Dị đấy”
.
Tôi để tới đoạn cuối bài này mới giới thiệu Đỗ Phủ, thi sĩ sâu sắc và đa tài.
Arthur Waley bảo: “Người Anh viết về văn học Trung Hoa thường khen Lí
Bạch là đệ nhất thi hào của nước đó, nhưng chính người Trung Hoa thì lại
thích Đỗ Phủ hơn”. Lần đầu tiên chúng ta gặp Đỗ Phủ là ở Trường An; ông
lên kinh đô thi để được làm quan, nhưng rớt. Rớt chính vì môn thơ, nhưng
ông không thất vọng, tuyên bố với mọi người rằng thơ ông là một phương
thuốc hay để trị bệnh sốt rét, và ông đã thí nghiệm vào bản thân rồi
.
Đường Minh Hoàng đọc được một bài phú của ông thích, đích thân ra đầu
bài cho ông thi lại, chấm đậu và bổ dụng làm thư kí cho tướng Tsoa [?]
. Bước đầu thành công như vậy, Đỗ Phủ thấy hăng hái, quên vợ con ở quê
hương xa tắp [Thiểm Tây], mà ở lại kinh đô, ngâm vịnh với Lí Bạch, lui tới
các tửu quán, làm thơ để trả tiền rượu. Ông viết về Lí Bạch:
