người sưu tầm đồ quí bỏ hàng năm để kiếm mỗi một món đồ bằng ngọc. Có
thể nói rằng nếu thu thập được hết các đồ bằng ngọc chế tạo ở Trung Hoa
thì được một tập (collection) thích nhất, đẹp nhất và quí nhất thế giới.
Đồng đỏ trong nghệ thuật Trung Hoa còn giữ một địa vị cao hơn ngọc nữa,
nó cũng xuất hiện sớm như ngọc mà có lẽ còn được quí hơn ngọc. Tương
truyền vua Vũ, người có công trị thuỷ [dưới thời vua Thuấn] được chín
châu cống một thứ kim thuộc, cho đúc thành ba cái đỉnh cao chín thước; ba
đỉnh ấy có phép trừ được những việc xui, lại không cần lửa mà nấu sôi
được nước, muốn có món ngon gì cũng có liền, do đó mà tượng trưng
quyền thiêng liêng của nhà vua; đời trước truyền cho đời sau, khi nhà Chu
bị diệt thì ba cái đỉnh đó biến mất một cách bí mật, thành thử Tần Thuỷ
Hoàng không được làm chủ ba cái đỉnh, mà uy thế giảm đi nhiều
. Nghề
đúc và chạm trổ đồng đỏ là một trong những nghệ thuật thịnh hành nhất ở
Trung Hoa, và có những tập đồ đồng đỏ mà mục lục gồm tới bốn mươi hai
cuốn. Người ta làm những bình để thờ, và cả ngàn đồ dùng và nghệ phẩm
khác. Chỉ những đồ đồng thời Phục hưng Ý mới sánh nổi với đồ đồng
Trung Hoa, mà có lẽ trong những đồ đồng Ý đó, chỉ riêng những cánh cửa
do Ghiberti vẽ kiểu cho Tẩy lễ đường Florence là đáng đem so sánh thôi.
Những đồ đồng cổ nhất của Trung Hoa mà chúng ta được biết là những
bình đỉnh để thờ khai quật được ở Hà Nam. Các nhà bác học Trung Hoa
cho rằng những đồ ấy chế tạo ở đời Thương, nhưng các người Âu sành đồ
cổ bảo là không phải đời Thương mà một đời sau, chưa biết đời nào.
Những đồ cổ nhất mà biết chắc được thời đại là những đồ đời Chu. Hầu hết
những đồ này bị Tần Thuỷ Hoàng tịch thu, sợ dân chúng dùng để chế tạo
khí giới. Ông ta gom hết số đồng về, sai thợ đúc mười hai tượng vĩ đại cao
mười lăm thước tây, nhưng bây giờ không còn gì cả. Đời Hán, người ta làm
được những cái bình rất đẹp, có cái cẩn vàng. Thợ Nhật đào tạo ở Trung
Hoa về nước đúc được vài nghệ thuật phẩm cho đền Horiuji ở Nara, đẹp
nhất là ba tượng Phật ngồi trên toà sen; trong lịch sử đồ đồng không có gì
đẹp bằng. Nhưng đời Tống, nghệ thuật mới đạt đến tuyệt đỉnh, vừa đẹp vừa
