Will Durant
Lịch Sử Văn Minh Trung Hoa
Dịch giả: Nguyễn Hiến Lê
CHƯƠNG III (3)
IV. HOẠ
1. Các bậc thầy trong ngành hoạ Trung Hoa
Cố Khải Chi “Hoạ sĩ lớn nhất, thiên tài hay cuồng nhân” – Bức tiểu hoạ
của Hàn Dũ – Phái cổ điển và phái lãng mạn – Vương Duy – Ngô Đạo tử -
Huy Tôn, nghệ sĩ hoàng đế - Các bậc thầy đời Tống
Phương Tây phải mất bao nhiêu lâu mới quen với môn hoạ Trung Hoa, điều
đó không đáng trách vì quan niệm về hoạ của Trung Hoa khác xa của
chúng ta từ nguyên tắc tới phương pháp. Trước hết các hoạ sĩ Đông Á
không bao giờ vẽ trên vải; có thời, như thời ảnh hưởng đạo Phật lấn át tất
cả, họ vẽ trên tường (bích hoạ); gần đây họ vẽ trên giấy; nhưng xét chung
thì họ vẽ trên lụa, mà thứ này không được bền, thành thử về lịch sử môn
hoạ họ chỉ còn giữ được những hồi kí cùng giai thoại. Điểm thứ nhì là các
bức hoạ Trung Hoa cho ta một cảm tưởng rất nhẹ, cực kì mỏng mảnh; đa số
là những bức bằng thuốc màu (thuỷ thái hoạ) và họ không dùng những màu
mạnh mẽ, “nóng”, như các tranh sơn màu của Âu châu. Người Trung Hoa
cũng đã thử dùng sơn màu nhưng rồi bỏ ngay vì cách này khó quá, thô quá
đối với tinh thần thích sự tinh tế của họ. Họ cho hoạ pháp, ít nhất trong
những hình thức đầu tiên, chỉ là một lối thư pháp (viết chữ); họ vẽ bằng cây
bút dùng để viết, và nhiều bức hoạ bất hủ của họ chỉ là những bức tranh vẽ
bằng bút mực
. Sau cùng những bức hoạ đẹp nhất của họ thường bị họ
