Quan Âm buồn mà rất đẹp; còn nhiều nhà nữa, mà ở châu Âu, chỉ những
nhà chuyên chơi đồ cổ Đông Á mới biết tên tuổi. Fenollosa bảo: “Văn hoá
đời Tống biểu hiện được đầy đủ nhất thiên tài Trung Hoa”.
Khi người ta muốn định giá trị các bức hoạ đời Đường và đời Tống thì
người ta cũng lúng túng như các sử gia muốn viết về thời Phục hưng văn
nghệ Ý mà các tác phẩm của Raphael, Léonard de Vinci, Michel Ange đã
mất hết rồi. Sau khi bị các rợ xâm lăng, các danh hoạ phẩm Trung Hoa bị
huỷ hoại, thì suốt mấy thế kỉ, Trung Hoa đứng yên một chỗ, các hoạ sĩ của
họ cơ hồ như chán nản, mặc dầu trong các triều đại sau, tự chủ hay bị ngoại
thuộc, còn khá nhiều nghệ sĩ nét vẽ đẹp, mạnh nữa, nhưng không nhà nào
so sánh được với các hoạ sĩ được sống sung sướng như trong cảnh thiên
đường tại các triều đình Đường Minh Hoàng và Tống Huy tôn. Khi nghĩ tới
người Trung Hoa, chúng ta phải tránh, đừng coi họ là một dân tộc nghèo
khổ, suy nhược vì thói tham nhũng, chia rẽ vì nội loạn, tuyệt vọng vì thất
bại; đó là hình ảnh Trung Hoa ngày nay. Nhưng trong lịch sử dài dằng dặc
của họ, có những thời vinh quang so sánh được với thời Périclès (Hi Lạp),
Auguste (La Mã) hoặc Médicis (Ý) và có thể sau này họ lại có những thời
văn minh rực rỡ như thời trước.
2. Đặc tính của môn hoạ Trung Hoa
Bất chấp nguyên tắc viễn thị - Tả chân – Nét vẽ quan trọng hơn màu sắc –
Hình dạng và tiết điệu – Diễn bằng cách gợi ý – Qui ước và hạn chế - Tính
cách thành thực của nghệ thuật Trung Hoa
Cái gì là đặc tính của môn hoạ Trung Hoa khiến cho nó không giống một
hoạ phái nào khác trong lịch sử nhân loại, trừ hoạ phái Nhật Bản, đứa con
tinh thần của nó? Trước hết là do người Trung Hoa luôn luôn vẽ trên lụa
