ông ta phải thần phục mình, ông ta khạc về phía triều đình Tống, và bắt đầu
bằng cuộc hành quân dài gần 2.000 cây số, qua sa mạc Qua Bích (Gobi) tới
các tỉnh phía Tây Trung Hoa. Chín chục thị trấn Trung Hoa thành bình địa,
đến nỗi kị binh có thể nửa đêm phi ngựa khắp miền bị tàn phá mà không sợ
vấp
. Trong năm năm, vị “Hoàng đế của khắp nhân loại” ấy làm cỏ Hoa
Bắc. Rồi hoảng sợ vì sự giao hội của một số hành tinh nào đó mà người ta
cho là điềm xấu, ông trở về cố hương, bị bệnh chết ở giữa đường [1227].
Những người kế ngôi ông, Ogodai [Hoạt Đoạn?]
, Mông Kha và Hốt
Tất Liệt tiếp tục xâm lăng Trung Hoa một cách dã man, và dân Trung Hoa
trong mấy thế kỉ hưởng cảnh thái bình vui thú, bỏ bê võ bị, phải chịu chết:
cá nhân thì anh dũng chết còn quốc gia thì nhục nhã chết. Ở Juiningfu, một
vị thủ lãnh cố cầm cự cho tới khi tất cả các người già cả, các người tàn tật
bị người trong thành ăn thịt hết, còn các người khỏe mạnh thì chết vì chiến
tranh hết, chỉ còn lại đàn bà để giữ thành, lúc đó ông mới cho nổi lửa đốt
thành, và ông chết thiêu trong dinh của ông. Quân Hốt Tất Liệt tràn ra khắp
Trung Hoa, chỉ ngưng lại ở Quảng Châu, nơi cuối cùng mà triều đình Tống
rút về. Không thể chống cự được nữa, viên tướng
Lục Tú Phu [cầm
kiếm xua hết cả vợ con, bắt phải gieo mình xuống biển] rồi ông cõng vua
[Quảng Vương] nhảy xuống theo, tự tử [1279]; người ta bảo rằng một trăm
ngàn người Trung Hoa noi gương đó cũng tự trầm chứ không chịu đầu
hàng Mông Cổ. Hốt Tất Liệt cho chôn cất nhà vua một cách tử tế, rồi thành
lập nhà Nguyên, nhưng nhà Nguyên chỉ giữ ngôi được không đầy một thế
kỉ.
[Có người bảo]: “Hốt Tất Liệt không có tâm hồn man rợ”. Nhưng có một
việc mâu thuẫn với lời ấy; không phải vì ông ta hiểm độc trong việc ngoại
giao – thời đó ông vua nào cũng vậy – mà vì cách ông đối xử với nhà học
giả và ái quốc Văn Thiên Tường, đã khẳng khái không chịu thừa nhận uy
quyền của ông. Văn Thiên Tường bị nhốt vào khám ba năm mà vẫn không
đổi chí. Trong một đoạn văn vào hàng nổi danh nhất của Trung Hoa, ông
