nói láo. Đó là nguồn gốc của giấy bạc, nó không ngớt tuôn vào thị trường
khắp nước, khi thì kích thích, khi thì làm tê liệt đời sống kinh tế.
3. Óc phát minh và khoa học
Thuốc súng, pháo thăng thiên và chiến tranh – Kim chỉ nam – Sự nghèo
nàn về các phát minh kĩ nghệ - Địa lí – Toán học – Vật lí học – “Phong
thuỷ” – Thiên văn – Y học – Vệ sinh
Dân tộc Trung Hoa hình như có tài phát minh hơn là tài lợi dụng các phát
minh của họ. Thuốc súng phát hiện ở đời Đường, nhưng mới đầu chỉ dùng
để làm pháo thăng thiên, mãi tới đời Tống (1161 sau T.L) mới chế tạo
những lựu đạn để dùng trong chiến tranh. Người Ả Rập nhờ buôn bán với
Trung Hoa mà biết chất mang tiêu (salpêtre), chất cần nhất để làm thuốc
súng, và gọi là “tuyết Trung Hoa” [vì nó trắng như tuyết]. Họ truyền bí mật
chế tạo thuốc súng vào miền Tây Á, người Sarrasins dùng nó trong chiến
tranh. Còn Roger Bacon, người Âu đầu tiên nói đến thuốc súng thì có lẽ
biết cách chế tạo nó nhờ đọc sách Ả Rập hoặc nhờ nói chuyện với
Rubruquis [một nhà truyền giáo] đã đi khắp Trung Á.
Kim chỉ nam còn cổ hơn nhiều. Theo các sử gia Trung Hoa thì người phát
minh ra nó là Chu Công ở đời Thành Vương (-1115 -1078) để một đoàn sứ
giả ngoại quốc
biết hướng mà trở về quê hương; ông cho phái bộ đó năm
cổ xe, một cổ có một “cây kim chỉ hướng nam”. Chắc người Trung Hoa đã
biết từ lâu từ tính của đá nam châm, nhưng trước đó họ chỉ dùng để trang
hoàng các đền thờ. Kim chỉ nam được mô tả trong bộ sử Tống thư, viết vào
thế kỉ thứ V sau T.L, theo bộ ấy thì nhà thiên văn học Trương Hành (mất
năm 139 sau T.L) có công tìm lại được phát minh đã có từ trước rồi mất đi.
Một cuốn sách viết hồi đầu thế kỉ XII là cuốn đầu tiên chép rằng các nhà
