Will Durant
Lịch Sử Văn Minh Trung Hoa
Dịch giả: Nguyễn Hiến Lê
CHƯƠNG V (2)
III. BẮT ĐẦU MỘT TRẬT TỰ MỚI
Sự thay đổi ở làng mạc - Ở tỉnh thành – Nhà máy – Thương mại – Nghiệp
đoàn công nhân – Tiền lương – Tổ chức chính quyền mới – Chủ nghĩa quốc
gia và sự Âu hoá – Hạ bệ Khổng tử - Chống tôn giáo – Luân lí mới – Sự
tiến triển của hôn nhân – Hạn chế sinh dục – Văn hoá mới – Hồ Thích –
Yếu tố phá hoại – Yếu tố hồi sinh
Trước kia cái gì cũng thay đổi không ngừng, trừ phương Đông, ngày nay
cái gì cũng thay đổi ở phương Đông. Dân tộc thủ cựu nhất trong lịch sử
bỗng nhiên trở thành dân tộc cấp tiến nhất sau Nga, và phá huỷ hoàn toàn
những chế độ, tục lệ xưa cho là bất di bất dịch. Không phải chỉ là sự cáo
chung của một triều đại như năm 1644 [nhà Thanh thay nhà Minh], mà là
sự biến đổi của cả một nền văn minh.
Thường thường thôn quê biến đổi sau hơn cả và ít nhất; ruộng đất không
thích hợp với những sự canh tân mau lẹ mà các thế hệ mới cũng phải cày
cấy rồi mới gặt được. Nhưng gần 12.000 cây số đường xe lửa chạy ngang
