trong đất, tháo nước trong đầm, chống lại lụt lội và hạn hán, tìm cách ngăn
các dòng sông lớn không cho phá phách, kiên nhẫn và khó nhọc đưa nước
vào cả ngàn con kinh nhỏ để tưới ruộng, trong hàng thế kỉ liên tiếp xây cất
chòi, nhà cửa, đền đài và trường học, dựng nên làng xóm thị trấn. Người
xưa đã tốn biết bao công tạo lập nền văn minh đó để người bây giờ tàn phá
không tiếc tay!
Không ai biết dân tộc Trung Hoa từ đâu tới, thuộc giống người nào, đã văn
minh từ bao lâu rồi. Bộ xương của “Người Bắc Kinh” khai quật được mấy
năm trước đây cho ta đoán rằng loài vượn lớn giống người đã có ở Trung
Hoa từ thời thượng cổ xa xăm nhất; mặt khác, công trình khảo cứu của
Andrews đã đưa tới kết luận này là 20.000 năm trước T.L., xứ Mông Cổ đã
đông dân cư, khí cụ của họ thuộc thời “azilien”, thời trung thạch khí
châu Âu, rồi khi miền Nam Mông Cổ càng ngày càng khô nóng, thành sa
mạc Gobi thì giống người đó tràn sang Tây Bá Lợi Á và Trung Hoa. Những
phát kiến của Anderson và vài nhà bác học khác trong tỉnh Hà Nam và ở
Nam Mãn Châu cho thấy rằng tại những miền ấy đã có một nền văn minh
tân thạch khí một hay hai ngàn năm sau khi nền văn minh này xuất hiện ở
Ai Cập và Sumérie. Vài tân thạch khí tìm thấy ở đấy, từ hình thù cho tới
cách khoét lỗ giống hệt những con dao bằng sắt hiện nay người Hoa Bắc
dùng để cắt cây bo bo, và chỉ nội điều nhỏ nhặt, mới xét có vẻ không quan
trọng gì đó, cũng đủ cho ta đoán rằng nền văn minh Trung Hoa đã liên tục
phát triển ít nhất là bảy ngàn năm rồi, đáng phục thật!
Tuy nhiên, vì ở xa, chúng ta có cảm tưởng lầm rằng nền văn minh ấy hoặc
dân tộc Trung Hoa thuần nhất. Không. Vài yếu tố của nghệ thuật Trung
Hoa thời nguyên thuỷ hoặc vài đồ thường dùng cơ hồ như xuất phát ở
Mésopotamie và Turkestan chẳng hạn đồ gốm thời tân thạch khí ở Hà Nam
gần y hệt đồ gốm thời tân thạch khí ở Suse hoặc ở Anau
. Cũng vậy,
giống “Mông Cổ” hiện nay đã lai rất nhiều giống người di trú từ các nơi
khác lại: Mông Cổ, Nam Nga (người Seythe?) Trung Á, sau mấy trăm cuộc
xâm lăng. Trung Hoa cũng như Ấn Độ, phải đem so sánh với cả một lục
