Tần, người phương Tây phiên âm là Chin hay Tsin.
Các học giả ngày nay cho rằng cuối đời Xuân Thu Trung Hoa mới biết
dùng sắt. (ND).
Chính ra, Durant viết: “Khổng tử chỉ khen các chính trị gia trên mộ bia
thôi”. (ND).
Luận ngữ - chương Hiến vấn. (ND).
Có hồi họ được chuộc tội bằng một số tiền.
Tức lục bộ: lại, hộ, lễ, binh, hình, công. (ND).
Chính trị gia, thi sĩ, triết gia Hi Lạp: 604-548. (ND).
Vua thứ nhì của Rome: 714-671. (ND).
Thời đó văn minh Trung Hoa phát triển rất mạnh, không thời nào bằng,
theo tôi do bốn nguyên nhân: - Vì là thời loạn, kĩ nghệ chiến tranh tiến bộ,
do đó kĩ thuật cũng tiến bộ; - các triết gia muốn tái lập trật tự, nên đưa ra
mọi lí thuyết (trăm hoa đua nở); - ngôn luận rất tự do, vua chư hầu nào
cũng muốn chiêu hiền đãi sĩ, dù không theo thuyết của họ thì cũng trọng
họ, cho nên triết gia nào không được trọng dụng ở nước này thì qua nước
khác; - sau cùng là tinh thần ganh đua của các vua chư hầu muốn thắng các
nước khác để làm chủ thiên hạ. (ND).
Bài này chúng tôi chưa tìm được nguyên văn. (ND).
Theo bác Vvn thì đoạn này trích trong bài Bảo Vũ
鴇羽 . Xem phụ lục.
(Goldfish).
Bản tiếng Pháp dịch khác hẳn: L’amour réponse, désempare: Ái tình
chán nản trả lời.
