Will Durant
Lịch Sử Văn Minh Trung Hoa
Dịch giả: Nguyễn Hiến Lê
CHƯƠNG II - KHỔNG TỬ
1. Một bậc hiền triết đi kiếm một nước để phục vụ
Lúc sanh và tuổi thơ – Cưới vợ rồi li dị - Môn sinh và cách dạy – Hình
dáng và đức độ - Một người đàn bà và con cọp – Thế nào là chính quyền
tốt – Khổng tử cầm quyền – Những năm chu du thiên hạ - Những niềm an
ủi khi về già
Khổng Khâu, mà môn sinh gọi là Khổng phu tử, sanh năm 551 tr. T.L. ở
huyện Khúc Phụ, thời đó ở trong nước Lỗ, bây giờ thuộc tỉnh Sơn Đông.
Truyền thuyết Trung Hoa cho biết thân mẫu ông nằm mê thấy gì
trước
khi sanh ra ông trong một cái hang, có rồng chầu ra sao, các nàng tiên làm
cho không khí ngào ngạt hương thơm ra sao
, những truyện đó ta không
có cách nào bác bỏ được. Người ta bảo lưng ông như lưng rồng, môi như
môi bò [?], miệng rộng như biển. Giòng họ ông lâu đời nhất Trung Hoa, vì
tổ tiên ông là Hoàng Đế, và họ Khổng còn truyền lại bất tuyệt cho đến ngày
nay. Cách đây một thế kỉ hậu duệ của ông, phái nam, không kể phái nữ
được mười một ngàn người; quê hương ông ngày nay đa số gồm những
người họ Khổng, mà thời xưa Khổng tử chỉ có một người con trai [tức
Khổng Lí]; một người họ Khổng [Khổng Tường Hi]
làm bộ trưởng tài
chánh dưới thời Tưởng Giới Thạch ở Nam Kinh.
Khi Khổng tử ra đời thì thân phụ đã bảy mươi tuổi; ba tuổi ông mồ côi cha.
Lớn lên, ngoài những giờ học, ông phải giúp mẹ, và có lẽ ngay từ hồi nhỏ,
ông đã có cái vẻ nghiêm trang mà ông giữ được suốt đời. Mặc dầu vậy ông
vẫn có thì giờ học môn bắn cung và âm nhạc; ông mê nhạc tới nỗi sau này
