thân sơ]. Trong số các luận lí gia Trung Quốc, ông là người lí sự bậy nhất.
Theo ông vấn đề luận lí rất giản dị.
Nó phải có ba biểu chuẩn
[tam biểu]. Thế nào là ba biểu chuẩn?
1. Có biểu chuẩn căn cứ vào việc xem xét bản thuỷ. Xét bản thuỷ ở đâu? –
Trên thì xét công việc các bậc thánh nhân đời xưa.
2. Có biểu chuẩn căn cứ vào việc quan sát sự cố. Quan sát sự cố ở đâu? –
Dưới thì quan sát sự tình của trăm họ.
3. Có biểu chuẩn căn cứ vào kết quả ứng dụng. Xem xét kết quả ứng dụng ở
đâu? - Ở việc ứng dụng vào hành chánh xem có phù hợp với quyền lợi của
trăm họ nhân dân, nhà nước không. [Phi mệnh, thượng].
Từ phép luận lí đó, Mặc Địch rán chứng thực rằng ma quỉ có thực vì nhiều
người bảo đã trông thấy chúng. Ông đả đảo quan niệm ông Trời phi nhân
cách của Khổng tử và ông chứng thực rằng Trời có nhân cách. Cũng như
Pascal, ông cho tôn giáo chỉ có lợi thôi: chúng ta cúng lễ tổ tiên, nếu các
ngài thực sự nghe được chúng ta thì dĩ nhiên là có lợi rồi; nếu các ngài chết,
không còn biết gì nữa, không thấy chúng ta dâng đồ cúng nữa thì cũng là
“một dịp họp bà con, láng giềng để ăn uống vui vẻ”
Mặc Địch cũng lại lí luận rằng chỉ có thuyết kiêm ái là giải quyết được vấn
đề xã hội, vì nếu đem ra thực hành thì thế nào cũng thành công. “Nếu mọi
người yêu nhau thì không hại lẫn nhau, kẻ giàu sang không khinh ngạo kẻ
nghèo hèn, kẻ láu lỉnh không lừa kẻ ngu dại” [Kiêm ái, trung]. Ích kỉ là
nguyên nhân mọi tội ác, từ tật ham học [?] ham kiếm tiền [?] của đứa trẻ
cho tới cái tội xâm chiếm nước khác. Ông ngạc nhiên rằng người ta xử
tội một người ăn trộm một con heo, kẻ đi xâm chiếm nước người thì lại
khen là anh hùng, ghi công trận để lại đời sau. Từ thuyết “phi công” (mạt
sát chiến tranh) đó, Mặc Địch chuyển qua đả đảo kịch liệt Quốc gia, gần
