vua, phủ Chúa. Được cấp công-điền, và thêm chức sắc.
2. Nhất-binh lấy ở tứ trấn đất Bắc (Sơn-nam, Kinh-bắc, Hải-dương,
Sơn-tây), cứ 5 xuất đinh lấy một tên lính. Nhất-binh dùng giữ các trấn và
hầu hạ các quan. Nhất-binh chia 3 phần, 1 phần ở lính, thì 2 phần được về
làm ruộng. Lần lượt thay phiên.
Hình luật : Cũng như đời tiền Lê, chia làm xuy, trượng, đồ, lưu, và tử.
Trịnh Tạc không cho « chuộc tội » trừ những người được dự vào « Bát nghị
»
. Trịnh Cương bỏ tội chặt tay, tùy theo nặng nhẹ đổi làm tội Đồ, Lưu.
Chia việc xử kiện làm hai : Mưu sát, đạo, kiếp gọi là « Đại tụng » : Hộ,
hôn, ẩu đả, gọi là « tiểu tụng ». Những việc xử ở phủ huyện, phải đệ lên
thừa-ty. Thừa-ty rồi đến Hiến-ty. Hiến-ty không xong lên Giám-sát xét. Ở
Giám-sát và Đề-lĩnh không xong thì đến Ngự-sử-đài xét lại. Làm vậy có thể
tránh được sự hiềm thù thiên vị.
Thuế má : Trước lệ 6 năm làm sổ hộ tịch một lần, rồi tùy số dân đinh
nhiều ít mà đánh thuế gọi là « Quý ». Mỗi xuất đinh đóng, hạng thì một
quan, hạng thì quan tám mỗi năm, gọi là thuế-thân. Năm 1669, đời Huyền-
tông, quan tham-tụng là Phạm công-Trứ xin đặt ra phép « bình lệ » nghĩa là
làm sổ đinh nhất định một lần, đẻ thêm không kể, chết đi không trừ. Trịnh
Cương bắt « đạc điền » để chia tiền thuế cho đều. Những việc tế-tự, việc sửa
sang trường thi, việc làm cầu cống, đường sá, giữ đê điều… cứ tùy nghi mà
bổ cho các xuất đinh lấy tiền cung ứng.
Năm 1723, quan tham-tụng Nguyễn công-Hãng theo phép « tô » (đánh
thuế điền thổ) « Dung » (thuế thân) « Điệu » (sưu dịch) của nhà Đường mà
sửa lại như sau :
- Tô : mỗi mẫu công điền phải nộp 8 tiền. Ruộng nào cấy hai mùa thì
chia ba, quan lấy một phần thóc. Đất bãi mỗi mẫu nộp thuế một quan 2 tiền.
Chỗ nào giồng dâu, thì nộp một nửa bằng tơ, chỗ nào không giồng dâu, nộp
cả bằng tiền ; tư điền trước không đánh thuế, giờ ruộng hai mùa, mỗi mẫu 3
tiền, một mùa, hai tiền.
