Hồi học trung học cơ sở và trung học phổ thông, tối nào mà
chúng tôi ra ngoài tiệc tùng, cha tôi lại nói, “Nhớ các Quy tắc của
Cha đấy”. Các Quy tắc của Cha có nghĩa là: “Đừng làm những gì mà
con sẽ không làm nếu biết cha đang nhìn. Hành động như khi cha
đang đứng cạnh.”
Những kỳ vọng về sự xuất sắc trở thành kim chỉ nam định hình
các giá trị của chúng tôi, và rồi các giá trị đó chi phối những lựa
chọn của chúng tôi. Chúng luôn ở đó, như một lời nhắc nhở rằng để
đạt được những điều đặc biệt, ta phải luôn giữ mình theo những tiêu
chuẩn đặc biệt, bất kể người khác có nghĩ gì đi nữa. Cha tôi thậm chí
còn đi xa đến mức làm hẳn chiếc biển báo có nội dung “YBNML”,
mà những đứa bạn sợ sệt ở cùng trường phổ thông với chúng tôi luôn
dịch là “Why be an animal – Sao lại là một con vật?” Nhưng ý nghĩa
thực sự của nó lại là “Why be normal – Sao phải bình thường?”
Sự quyết liệt và niềm tin vào sức mạnh của sự bất tuân lề thói
ở
cha rõ ràng là từ những trải nghiệm của ông bà nội tôi mà ra. Năm
14 tuổi, bà nội Eva, (chúng tôi thường gọi bà là Ma) và 27 thành viên
trong gia đình gồm cả cụ ngoại và người em gái 12 tuổi của bà buộc
phải rời quê nhà ở Hungary đến một khu ổ chuột cùng với những
người Do Thái đồng hương khác. Từ đó, họ được chở đến trại tập
trung đáng sợ nhất, Auschwitz, bằng xe chở gia súc. Khi đến nơi,
mọi người phải xếp hàng trước các bác sĩ của trại và được lệnh phải
bước sang trái hoặc phải. Toàn bộ gia đình Ma nhận lệnh bước sang
trái, nhưng vì bà đang ở độ tuổi lao động nên các bác sĩ đã yêu cầu
bà bước sang phải. Quá sợ hãi, bà đã than khóc và nhất quyết
không chịu rời mẹ và em gái mình. Các lính canh Đức quốc xã đã
đánh bà cho đến khi bà bất tỉnh. Khi tỉnh dậy, bà cầu xin các tù
nhân khác trong trại nói cho bà biết, bà có thể tìm thấy gia đình
mình ở đâu. Với những ánh mắt nhẫn tâm, họ chỉ tay về phía đám
