Văn Hiếu Cổ chưa đọc hết bài viết này đã gấp cuốn tập san lại, ngẩng
đầu lên, khoé mắt ông như ngân ngấn nước. Thực ra phần lớn nội dung của
bài viết ông đều đã rõ. Mười mấy năm nay, ông luôn theo dõi những hiện
tượng đào trộm di vật trên toàn quốc, đặc biệt là ở Tân Cương. Hầu như
mỗi lần ở vùng Tân Cương phát hiện ra vụ đào trộm di vật nào, ông cũng
đều thông qua các cách đặc biệt để có được tin tức nội bộ một cách sớm
nhất. Mỗi lần nhận được những thông tin này, tim ông đều nhói đau. Ông
vừa thở dài vừa nói lại câu vừa đọc trong cuốn tập san: “sự tàn phá của con
người còn mạnh hơn cả thiên nhiên”.
Văn Hiếu Cổ hiểu rõ, xét từ một góc độ nào đó, ai cũng đều là nghi
phạm của việc đào trộm mộ cổ. Những hành động, việc làm của những
người đi tiên phong trong việc khảo cổ thành cổ Lâu Lan như Sven Ahders
Hedin hay Stain chẳng phải cũng là một kiểu đào trộm mộ cổ đó sao? Ngày
28 tháng 3 năm 1900, khi nhà khảo cổ Thụy Điển Sven Ahders Hedin phát
hiện ra thành cổ Lâu Lan trên hoang mạc La Bố Nao Nhĩ, từ lần khai quật
đầu tiên đến nay đã tròn 100 năm. Trước và sau thời điểm đó, rất nhiều các
nhà khảo cổ người Nga như Nikolai Mikhaylovich Przhevalsky, Torbern
Olof Bergman người Thụy điển, Huntington· Samuel·P người Mỹ, Marc
Aurel Stein người Anh, Quất Thụy Siêu người Nhật đã đến đây. Năm đó
phương Tây và Nhật Bản đều có người đến hồ La Bố hoặc là vào sâu trong
Thành cổ Lâu Lan để khai quật những vùng xung quanh cổ mộ. Lâu Lan
đương nhiên không thể tránh khỏi bị khai quật, thu gom và vận chuyển các
di vật đi chỗ khác hết lần này đến lần khác. Những năm đó, những học giả
Trung Quốc may mắn được đến khảo sát ở Lâu Lan chỉ có hai người là
Hoàng Văn Bật và Trần Tôn Khí. Việc này là kết quả của cuộc tranh luận
của giới học thuật Trung Quốc kiên quyết thành lập “Đoàn khảo sát khoa
học Tây Bắc Trung Quốc - Thụy Điển “. Họ là thành viên đại diện từ phía
Trung Quốc nên mới có được cơ hội này. Là một nhà khảo cổ và nhà thám
hiểm, việc khai quật của của Sven Ahders Hedin và Stain quả thực là đáng
được kính trọng, nhưng trong khi ghi danh tên mình vào sử sách, họ đồng
thời cũng đã tiến hành một cuộc phá hoại và cướp bóc to lớn đối với mộ cổ.
