LỐI TƯ DUY CỦA NGƯỜI THÔNG MINH - Trang 106

chuẩn bị cho sự tiếp cận những điểm chung và điểm khác biệt của một cặp
chỉ khi những điểm chung và khác biệt này có thể sẽ hữu ích.
ARCHIMEDES: NGHIÊN CỨU TRƯỜNG HỢP VỀ TÌNH HUỐNG
TƯƠNG ĐỒNG
Archimedes là một nhà tư tưởng, một nhà thiết kế, kỹ sư và vật lý học
người vùng Syracuse của Hy Lạp sống cách đây 2.200 năm. Ông được nhà
vua yêu cầu giải quyết một vấn đề khó. Nhà vua đặt làm một vương miện
hoàn toàn bằng vàng nguyên chất. Khi nhận vương miện, nhà vua nghi ngờ
rằng liệu nó có thực sự được làm bằng vàng không hay từ những kim loại
khác. Ngài yêu cầu Archimedes xác định điều này.
Ở một mức độ nào đó, đây là vấn đề đơn giản. Vàng có một tỷ trọng xác
định, do đó tất cả những gì Archimedes cần làm là cân vương miện và xác
định thể tích của nó. Nếu tỷ trọng của vương miện bằng tỷ trọng của số
vàng thì vương miện được làm từ vàng.
Cái khó là vương miện được thiết kế rất trang hoàng và có hình dáng đặc
biệt. Archimedes không được phép nấu chảy nó thành một hình thù thông
thường hơn để tính thể tích được. Archimedes gặp bế tắc.
Cả khi đi tắm ông cũng suy nghĩ về vấn đề này. Khi ông bước vào bồn tắm,
mực nước dâng lên khiến nước tràn ra ngoài. Archimedes nhận ra rằng, ông
ngồi càng sâu trong bồn thì càng nhiều nước tràn ra. Giai thoại kể rằng, vì
quá kích động với quan sát này, ông đã nhảy ra khỏi bồn tắm và trần truồng
chạy ra đường la lớn “Eureka!”
Tại sao Archimedes lại quá kích động với quan sát này? Ông đã có một sự
so sánh giữa tình huống này với vấn đề đang cố giải quyết. Khi Archimedes
hạ thân mình xuống nước, thể tích cơ thể ông đẩy một lượng nước tương
đương ra ngoài. Thông thường, khó có thể thấy sự thay đổi trong mực nước
ở một bồn tắm lớn nhưng vì bồn tắm đã đầy nên nước tràn ra ngoài. So
sánh tình huống đó với vấn đề đang cố giải quyết, Archimedes nhận ra rằng
cơ thể của ông đúng là một khác biệt có thể định tuyến so với vương miện.
Nếu thả vương miện vào nước, ông có thể đo được thể tích của nó bằng
cách xác định thể tích nước bị đẩy ra ngoài. Và một khi biết được khối
lượng và thể tích của vương miện, ông có thể tính được tỷ trọng của nó.