LỐI TƯ DUY CỦA NGƯỜI THÔNG MINH - Trang 77

để tìm ra lý do tại sao nó rơi. Thợ máy ô tô của bạn không chỉ quan sát
chiếc xe không hoạt động mà anh ta tìm ra nguyên nhân khiến nó không
hoạt động bằng cách sử dụng kiến thức làm thế nào bình thường nó hoạt
động trơn tru. Bác sĩ của bạn không chỉ nhìn vào những triệu chứng bệnh
tật mà cô ấy suy luận về nguyên nhân căn bệnh để có thể chữa trị cho bạn.
Và bất kỳ ai đã từng dành thời gian chơi với một đứa trẻ năm tuổi sẽ hiểu
rằng, trẻ con ở độ tuổi này có thể thử thách lòng kiên nhẫn của bạn bằng
cách cố gắng tìm kiếm những lý giải cho lý do tại sao mọi thứ lại vận hành
như thế.
Các nhà tâm lý học gọi khả năng đưa ra lý giải cho các sự vật là suy luận
nhân quả. Tại sao việc hiểu về căn nguyên sự vật lại quan trọng như vậy?
Cùng xem một ví dụ về sự khác nhau trong cách loài người và loài tinh tinh
– họ hàng gần của chúng ta – sử dụng công cụ. Theo nhà tâm lý học Daniel
Povinelli, một khác biệt lớn giữa loài khỉ (như tinh tinh) và loài người là
loài người suy luận một cách tự nhiên về lý do vận hành của sự vật, nghĩa
là loài người rất giỏi suy luận nhân quả, trong khi loài tinh tinh thì không.
Công cụ không khu biệt hoá loài tinh tinh với loài người, bởi tinh tinh cũng
sử dụng công cụ. Trong đời sống hoang dã, có những cộng đồng tinh tinh
sử dụng đá để đập vỡ hạt đậu và những cộng đồng khác sử dụng cây sậy
mỏng để câu con mối trong các ụ đất. Trong phòng thí nghiệm, tinh tinh
cũng có thể học cách sử dụng công cụ nhưng dường như chúng không học
được cách làm thế nào để các công cụ vận hành.
Hãy lấy một ví dụ từ nghiên cứu của Povinelli. Ông đưa một mẫu thức ăn
vào chính giữa một ống trong suốt, ống này quá nhỏ để tinh tinh có thể lấy
được. Con tinh tinh nhìn thấy thức ăn và muốn lấy chúng. Có mấy cái que
gần đó và cuối cùng con tinh tinh học cách đút chiếc que vào trong ống để
đẩy thức ăn ra ngoài. Một người thực hiện nhiệm vụ này nhận ra rằng, cái
que đẩy thức ăn dọc theo ống theo hướng ra xa hơn so với lúc mà que được
đút vào.
Tinh tinh dường như không nhận ra điều này. Sau khi tinh tinh học cách sử
dụng cái que lấy thức ăn ra khỏi ống, Povinelli đặt một cái bẫy ở đầu kia
của ống để thức ăn rơi vào bẫy nếu bị đẩy về phía đó. Ban đầu, tinh tinh sẽ