liên tục tiến hóa và cực kỳ phức tạp. Các công ty cũng như các đàn kiến, hoặc
phải thích nghi để phát triển hoặc phải đứng trước nguy cơ diệt vong.
Tôi sớm nhận ra những lĩnh vực khác trong nghiên cứu về phức hợp
(complexity) cũng cung cấp cho tôi những mô hình hữu ích về cách vận hành của
giới kinh tế. Ví dụ, nhà vật lý lý thuyết người Đan Mạch Per Bak cùng thực hiện
một nghiên cứu kinh điển về các đống cát (sand dune), nghiên cứu này cho thấy
điều sẽ xảy ra khi bạn liên tục cho thêm cát ở một vị trí cố định. Đống cát sẽ đạt
đến một trạng thái gọi là “cực điểm tự thành lập” (self-organized criticality)-, khi
này hiện tượng cát lở sẽ hình thành, nhưng ta không thể dự đoán được thời điểm
cát lở bắt đầu xuất hiện hay đống cát sẽ đạt kích cỡ nào trước khi cát lở xuất hiện.
Mô hình này cho ta những tư duy rất thú vị về các lần thị trường sụp đổ, vốn có
rất nhiều điểm chung với hiện tượng cát lở này. Với các nhà đầu tư, điều cần nhớ
chính là phải tránh tình trạng cực điểm tự thành lập, như triết lý phương Đông có
câu “Vật cùng tắc biến”, “Vật cực tất phản”, đây chính xác là điều xảy ra với thị
trường chứng khoán trước đợt khủng hoảng 2008-2009.
"Vật cùng tắc biến", “Vật cực tất phản", ý nói một vật hoặc một sự việc
khi đi đến điểm cực độ trong giới hạn thì sẽ phản đào lại. Cho nên, càng là ở
vào lúc vô vọng, thì càng có thể là hy vọng đang ở ngay trước mắt. Thân ở
vào nghịch cảnh, chính là cơ hội tốt để tôi luyện bản thân mình - Chú thích
của người dịch. Nguồn: Trithucvietnam.net.
Mấu chốt ở đây chính là những lý thuyết kinh tế gọn ghẽ tôi được học ở đại
học hầu như không thể miêu tả được sự phức tạp thực sự của nền kinh tế hay thị
trường tài chính. Trong khi tôi phải thừa nhận là não bộ của ta cực kỳ hạn chế khi
đối mặt với phức hợp quá khủng khiếp này. Chính sự bất cân xứng này là vấn đề
nghiêm trọng với các nhà đầu tư. Chúng ta - với bộ não nhỏ bé kém lý trí và các
mô hình kinh tế được giản lược quá mức - hy vọng đối mặt với thế giới phức tạp
đến khó tin này. Chúng ta có cơ hội nào chăng?
Đây không chỉ là một trường hợp lý thuyết hóa tri thức để làm thỏa mãn bản
thân. Đây là một thách thức thật sự cho mỗi nhà đầu tư. Liệu có cách nào đó để
xoay chuyển cục diện cho có lợi cho chúng ta nhằm tăng xác suất chiến thắng
trong một trò chơi vốn được sắp đặt vô cùng bất lợi cho ta? Đây là câu hỏi làm
nền cho những chương tiếp theo của quyển sách này.
